Στις 11 Μαΐου 1989, με τη διαθήκη της, η γλύπτρια Φρόσω Ευθυμιάδη-Μενεγάκη κληροδότησε στην Εθνική Πινακοθήκη την κινητή και ακίνητη περιουσία της. Στις 8 Νοεμβρίου 1995 το Διοικητικό Συμβούλιο αποδέχθηκε το κληροδότημα, μέσω του οποίου περιήλθαν στο μουσείο όλα τα έργα της: γλυπτά, προπλάσματα, μήτρες, πλήθος σχεδίων για έργα γλυπτικής, μελέτες για καθημερινά χρηστικά ή διακοσμητικά αντικείμενα και για διάφορα άλλα θέματα, καθώς και έργα ζωγραφικής, χαρακτικά και σχέδια άλλων καλλιτεχνών. Ακόμη, μια συλλογή διαφόρων αντικειμένων από τα ταξίδια της στο εξωτερικό, καθώς και το προσωπικό της αρχείο. Όλα αυτά βοηθούν να σχηματίσουμε μια ολοκληρωμένη εικόνα για το έργο, τη ζωή και την προσωπικότητα μιας από τις πιο αξιόλογες Ελληνίδες γλύπτριες από τα νεανικά της χρόνια μέχρι το θάνατό της.

Τώνια Γιαννουδάκη, Επιμελήτρια της συλλογής Γλυπτικής
σε συνεργασία με την Μαρία Κλιάφα, Επικεφαλής του εργαστηρίου συντήρησης γλυπτών

Το κληροδότημα

Στις 11 Μαΐου 1989, με την ιδιόγραφη διαθήκη της, η Φρόσω Ευθυμιάδη-Μενεγάκη κληροδότησε στην Εθνική Πινακοθήκη την κινητή και ακίνητη περιουσία της. Στις 8 Νοεμβρίου 1995 το Διοικητικό Συμβούλιο αποδέχθηκε το κληροδότημα, μέσω του οποίου περιήλθαν στο μουσείο γλυπτά, προπλάσματα, μήτρες, καθώς και πλήθος σχεδίων για έργα γλυπτικής. Ακόμη, μελέτες για καθημερινά χρηστικά ή διακοσμητικά αντικείμενα και για διάφορα άλλα θέματα. Τα έργα αυτά προσφέρουν μια ολοκληρωμένη εικόνα της καλλιτεχνικής δημιουργίας μιας από τις πιο αξιόλογες Ελληνίδες γλύπτριες από τα σπουδαστικά της χρόνια, που ξεκίνησαν στη Βιέννη το 1930, έως το 1971, που χρονολογείται το τελευταίο της έργο.

Στο μουσείο περιήλθαν επίσης έργα ζωγραφικής, χαρακτικά και σχέδια των Γιαννούλη Χαλεπά, Μίμη Βιτσώρη, Γιάννη Τσαρούχη, Δημήτρη Γιαννουκάκη, Τάκη Μάρθα, Αριστομένη Προβελέγγιου, Αντώνη Πολυκανδριώτη, Γιάννας Περσάκη, Ίρας Οικονομίδου, Michael O Connell, Henri Matisse, χαρακτικά Ιαπώνων καλλιτεχνών, καθώς και μια συλλογή διαφόρων αντικειμένων από τα ταξίδια της στο εξωτερικό. Ακόμη, το προσωπικό αρχείο της γλύπτριας, που περιλαμβάνει μεγάλο όγκο αλληλογραφίας στα Ελληνικά, Αγγλικά, Γαλλικά, Γερμανικά και Ισπανικά με την οικογένειά της, φίλους, φορείς, καλλιτέχνες και σημαντικές προσωπικότητες με τις οποίες διατηρούσε φιλικές σχέσεις. Ανάμεσά τους ο Νίκος Καζαντζάκης, ο υπουργός και δήμαρχος Αθηναίων Κώστας Κοτζιάς, η στενή της φίλη, φωτογράφος Βούλα Παπαϊωάννου, που έχει φωτογραφήσει και ορισμένα έργα της, ο τεχνοκριτικός Τώνης Σπητέρης και η σύζυγός του, γλύπτρια Ιωάννα Σπητέρη, οι γλύπτες Μιχάλης Λεκάκης και Κώστας Κουλεντιανός, η ζωγράφος Ίρα Οικονομίδου, ο διευθυντής του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης Alfred Barr και ο ζωγράφος Vance Kirkland, διευθυντής της Σχολής Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου του Denver. Το αρχείο της περιλαμβάνει επίσης νόμους και καταστατικά φορέων όπως το Καλλιτεχνικό Επαγγελματικό Επιμελητήριο, το Καλλιτεχνικό Σωματείο Ελληνίδων, το Εθνικό Συμβούλιο Ελληνίδων, ο Σύλλογος Γλυπτών, ο Διεθνής Γυναικείος Καλλιτεχνικός Σύλλογος (Women’s International Art Club). Ακόμη, προσωπικές φωτογραφίες, φωτογραφίες και διαφάνειες από το σύνολο σχεδόν του έργου της, καταλόγους εκθέσεων, βιβλία, αποκόμματα εφημερίδων, προσωπικά έγγραφα, σημειώσεις και πλήθος άλλων στοιχείων, τα οποία βοηθούν να σχηματίσουμε μια σφαιρική εικόνα για το έργο, τη ζωή και την προσωπικότητά της.

Βιογραφικό

1911
Η Φρόσω Ευθυμιάδη γεννήθηκε στις 11 Νοεμβρίου στην Κωνσταντινούπολη. Ήταν κόρη του Άγγελου Ευθυμιάδη και της Δέσποινας Νικολαΐδη και είχε τρία αδέλφια, την Έλλη, την Έφη και τον Μίμη.

1922
Η οικογένειά της κατέφυγε στην Αθήνα. Η Φρόσω φοίτησε στο Αμερικανικό Κολλέγιο θηλέων και στη Γαλλική Σχολή. Έκανε επίσης μουσικές σπουδές στο πιάνο.

1930-1933
Την περίοδο 1 Οκτωβρίου 1930 έως 30 Ιουνίου 1933 σπούδασε κεραμική και πηλογλυπτική στη Σχολή Εφαρμοσμένων Τεχνών του Αυστριακού Μουσείου Τέχνης και Βιομηχανίας (Kunstgewerbeschule des Österreichischen Museums für Kunst und Industrie), μετέπειτα Πανεπιστήμιο Εφαρμοσμένων Τεχνών (Universität für Angewandte Kunst), με καθηγητές τους Μίκαελ Ποβόλνυ (Michael Powolny) και Ρόμπερτ Ομπζίγκερ (Robert Obsieger).

1933
Τον Ιούλιο επέστρεψε στην Ελλάδα και οργάνωσε εργαστήριο κεραμικής. Άρχισε να επισκέπτεται πολλές περιοχές για να βρει την πρώτη ύλη για τη δουλειά της, συγκεντρώνοντας πληροφορίες και είδη πηλού σε πολλές αποχρώσεις και ποιότητες. Πολλά τέτοια δείγματα σε μικρές πλάκες βρέθηκαν στο εργαστήριό της.

1939
Ο Κώστας Κοτζιάς, τότε υπουργός Διοικήσεως Πρωτευούσης, της ανέθεσε να διακοσμήσει με ζώα σε τερακότα με υελώδες επίχρισμα ή απλή πατίνα δημόσιους κήπους της Αθήνας: τα άλση Κηφισιάς, Παγκρατίου, Ευαγγελισμού και Παλαιού Φαλήρου, τις πλατείες Ελευθερίας, Αγίου Ιωάννου, Μεσολογγίου, Ιωάννου Μεταξά, Κυριακού και συμβολής Αλεξάνδρας και Πατησίων. Επίσης, πλατείες στη Φιλοθέη, το Ψυχικό και τη Γλυφάδα, το Άντρο Πανός και τις οδούς Φωκίωνος Νέγρη και Κωνσταντινουπόλεως. Η έναρξη του πολέμου δεν επέτρεψε την ολοκλήρωση του σχεδίου, στο αρχείο της όμως βρέθηκαν αρκετά σχέδια για τα έργα και τον τόπο τοποθέτησής τους, όπως επίσης το σχέδιο και αντίγραφα του συμβολαίου ανάθεσης, που είχε υπογραφεί στις 5 Ιουνίου 1939.

1940
Διακόσμησε με γλυπτά τον περίβολο της Κηπουρικής Έκθεσης της Κηφισιάς και της απονεμήθηκε σχετικό δίπλωμα.

1945
Τον Δεκέμβριο έφυγε για το Παρίσι με την πρώτη μεταπολεμική ομάδα υποτρόφων της γαλλικής κυβέρνησης.

1946
Παρακολούθησε μαθήματα κοντά στον Μαρσέλ Ζιμόν.

1947
Τον Αύγουστο έφυγε για τη Νότια Αμερική, όπου είχε συγγενείς, με την ελπίδα να σταδιοδρομήσει. Μαζί της πήρε περισσότερα από 80 έργα και τον ηλεκτρικό της κλίβανο. Αρχικά εγκαταστάθηκε στο Μοντεβιδέο και στη συνέχεια στο Μπουένος Άιρες.
Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού της ο αδελφός της Μίμης, που είχε παραμείνει στη Βιέννη μετά την ολοκλήρωση των σπουδών τους και εργαζόταν ως σκηνογράφος και γελοιογράφος, πνίγηκε στο Δούναβη. Η Φρόσω πληροφορήθηκε το θάνατό του αρκετά αργότερα.

1948
Ο ομογενής Νίκος Κονιαλίδης αγόρασε το έργο της Ζεύγος ζαρκαδιών και, μέσω του Έλληνα πρέσβη Κίμωνα Κόλλα, το δώρισε στο Museo Nacional de Bellas Artes του Μπουένος Άιρες. Με ανάλογο τρόπο το Museo de Bellas Artes de la Boca απέκτησε ένα Καθισμένο ζαρκάδι. Επιπλέον, η παρουσίαση της πρώτης ατομικής της έκθεσης και η συμμετοχή σε ομαδικές διοργανώσεις της έδωσαν τη δυνατότητα να λάβει παραγγελίες και από ιδιώτες. Από την αλληλογραφία της με τον μετέπειτα σύζυγό της Μανώλη Μενεγάκη φαίνεται ότι επιθυμούσε και επιχείρησε να κάνει προτομή της Εβίτας Περόν, χωρίς όμως τελικά να το καταφέρει.

Επισκέφθηκε τη Βολιβία και το Περού για να μελετήσει τον πολιτισμό των Ίνκας και την παραδοσιακή τέχνη των Ινδιάνων.

1949
Τον Ιούνιο επέστρεψε στην Ελλάδα, αφού οι συνθήκες διαβίωσης στη Νότια Αμερική αποδείχθηκαν δύσκολες και οι δυνατότητες επαγγελματικής επιτυχίας περιορισμένες.

Παντρεύτηκε τον δικηγόρο Μανώλη Μενεγάκη, ο οποίος, στη διάρκεια της απουσίας της, είχε φροντίσει για την οικοδόμηση του σπιτιού τους στην οδό Γρυπάρη 10, στην περιοχή Κυπριάδου, σε σχέδια του Δημήτρη Πικιώνη.

1950
Τον Οκτώβριο γράφτηκε στο εργαστήριο του Μαρσέλ Ζιμόν, στην Ακαδημία Ζυλιάν, για να συνεχίσει τις σπουδές της το σχολικό έτος 1950-1951.

1951-1953
Ταξίδευε συχνά στη Ρώμη, το Μιλάνο και το Παρίσι, κυρίως για να χυτεύσει έργα της.

1953
Ταξίδεψε στο Μαρόκο.

1954
Συμμετείχε στην ίδρυση του «Καλλιτεχνικού Σωματείου Ελληνίδων».

1955
Εξελέγη αντιπρόεδρος του «Καλλιτεχνικού Σωματείου Ελληνίδων».

1955, 1956
Ταξίδεψε στην Αίγυπτο.

1957
Στο πλαίσιο ενός διεθνούς εκπαιδευτικού προγράμματος ανταλλαγών ταξίδεψε στην Αμερική ως υπότροφος της αμερικανικής κυβέρνησης, για να επισκεφθεί μουσεία, καλλιτεχνικά κέντρα και πανεπιστήμια, να συναντηθεί με προσωπικότητες του καλλιτεχνικού χώρου και να μελετήσει τη σύγχρονη τέχνη. Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού της επισκέφθηκε επίσης το Μεξικό και μελέτησε τον πολιτισμό των Μάγια. Όταν επέστρεψε στην Ελλάδα δημοσίευσε άρθρα σχετικά με τα μουσεία και τη γλυπτική της Αμερικής.

1959
To έργο της Αίγαγρος σε μεγάλο μέγεθος τοποθετήθηκε στο περίπτερο της Εμπορικής Τράπεζας στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης.

Με αφορμή τη συμμετοχή της στη Μπιενάλε του Σάο Πάολο, ταξίδεψε στο Σάο Πάολο και επισκέφθηκε το Περού και την Κολομβία.

1960-1970
Επισκέφθηκε την Ιαπωνία, την Ινδία, την Ταϋλάνδη, την Καμπότζη, την Ιάβα, το Μπαλί, τη Νέα Υόρκη, την Κίνα, το Ιράκ, την Περσία, το Νεπάλ και την Ινδία. Ταξίδευε επίσης συχνά στη Ρώμη και το Παρίσι, ενώ είχε επισκεφθεί το Λονδίνο, την Ελβετία, τη Γερμανία, την Αυστρία, την Ισπανία και την Πορτογαλία.

1970
Το Νοέμβριο, στο πλαίσιο του προγράμματος «Ρυθμός και κίνηση στην τέχνη» στην Ελληνοαμερικανική Ένωση, η χορογράφος Karen Kanner παρουσίασε χορογραφίες εμπνευσμένες από την «κίνηση» έργων της Φρόσως Ευθυμιάδη.

Στις 21 Νοεμβρίου έφυγε από τη ζωή ο σύζυγός της, Μανώλης Μενεγάκης. Ο θάνατός του ήταν καθοριστικός για τη ζωή και την καλλιτεχνική της δημιουργία, που έκλεισε μετά από μια πολύ αξιόλογη πορεία από την αναπαράσταση ως την αφαίρεση. Από τότε η καλλιτεχνική της δραστηριότητα περιορίστηκε σε συμμετοχές σε ομαδικές εκθέσεις με παλαιότερα έργα της.

1973
Κυκλοφόρησε το λεύκωμα Φρόσω Ευθυμιάδη, που είχε ξεκινήσει με πρωτοβουλία του Μανώλη Μενεγάκη.

1974
Με αφορμή την έκδοση του λευκώματος, στις 28 Δεκεμβρίου τιμήθηκε από την Ακαδημία Αθηνών για το σύνολο του έργου της.

1976
Ολοκλήρωσε σε μάρμαρο και σε μεγάλο μέγεθος το έργο της Γυναίκα του Λωτ και το τοποθέτησε στον τάφο του συζύγου της.

1977
Κυκλοφόρησε η μονογραφία Froso Eftimiadi, που εκδόθηκε στο Παρίσι με κείμενο του Ionel Jianou.

1980
Η Φρόσω Ευθυμιάδη ήταν η πρώτη γυναίκα υποψήφια για την Ακαδημία Αθηνών στην έδρα Γλυπτικής. Την θέση τελικά κατέλαβε ο Γιάννης Παππάς.

1995
Πέθανε στην Αθήνα στις 22 Ιουλίου.

Ατομικές Εκθέσεις

1947
Εxposition de escultura. Froso Efthymiadi, Galeria Müller, Μπουένος Άιρες
Δείτε έργα που εκτέθηκαν και άρθρα εφημερίδων.

1948
Οδός Florida 846, Μπουένος Άιρες

1954
Τερρακότες. Φρόσω Ευθυμιάδη-Μενεγάκη, Αίθουσα εκθέσεων εφημερίδος «Το Βήμα», Αθήνα
Δείτε έργα που εκτέθηκανάρθρα εφημερίδωνφωτογραφίες της έκθεσης.

1955
Frosso Eftimiadi. Sculpture, The Hanover Gallery, Λονδίνο
Δείτε έργα που εκτέθηκαν και εκπομπή στο BBC.

1961
Αίθουσα Α.Ε. «Δομή», Αθήνα
Δείτε έργα που εκτέθηκανάρθρα εφημερίδωνβίντεο της έκθεσης.

1962
Αθηναϊκό Τεχνολογικό Ινστιτούτο, Αθήνα
Δείτε έργα που εκτέθηκανάρθρα εφημερίδωνφωτογραφίες της έκθεσης.

Ομαδικές Εκθέσεις

1938
Πανελλήνια Καλλιτεχνική Έκθεση, Ζάππειο μέγαρο, Αθήνα
Η Φρόσω Ευθυμιάδη τιμήθηκε με χάλκινο μετάλλιο και χρηματικό έπαθλο.
Δείτε έργα που εκτέθηκαν και άρθρα εφημερίδων.

1939
Πανελλήνια Καλλιτεχνική Έκθεση, Ζάππειο μέγαρο, Αθήνα
Δείτε έργα που εκτέθηκαν

Παγκόσμια Έκθεση Νέας Υόρκης (New York World’s Fair), Flushing Meadows

Έκθεση έργων γυναικείας τέχνης (International Women. Painters, Sculptors, Gravers), Riverside Museum, Νέα Υόρκη
Η έκθεση οργανώθηκε από το Εθνικό Συμβούλιο Γυναικών των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής.
Δείτε άρθρα εφημερίδων.

1940
Πανελλήνια Καλλιτεχνική Έκθεση, Ζάππειο μέγαρο, Αθήνα
Δείτε έργα που εκτέθηκαν

1941-1944
Επαγγελματική Καλλιτεχνική Έκθεσις, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Αθήνα
Δείτε έργα που εκτέθηκαν

1946
Ελληνογαλλική Ένωση Νέων. Έκθεση Ζωγραφικής, Γλυπτικής, Χαρακτικής, Γαλλικό Ινστιτούτο, Αθήνα

1947
Διεθνής Έκθεση Σύγχρονης Τέχνης (Exposition internationale d’art contemporain), Palais de Ghézireh, Κάιρο
Δείτε έργα που εκτέθηκαν

Σύγχρονες Ευρωπαίες Ζωγράφοι. 45η Ετήσια Έκθεση του Διεθνούς Γυναικείου Καλλιτεχνικού Συλλόγου (Women’s International Art Club. Contemporary European Women Painters. 45th Annual Exhibition of the Women’s International Art Club), RBA Galleries, Λονδίνο

Ελληνική τέχνη: ζωγραφική, γλυπτική, χαρακτική, χειροτεχνία, Βασιλική Ακαδημία Καλών Τεχνών, Στοκχόλμη (Grekisk konst: måleri, skulptur, grafik, konsthantverk, Kungliga Akademien för de fria konsterna Stockholm)

1948
Καζίνο, Μαρ ντελ Πλάτα, Αργεντινή
Δείτε έργα που εκτέθηκαν

XIV Διεθνής Έκθεση Κτηνοτροφίας, Καλλιτεχνική έκθεση με θέματα από την εξοχή (XIVa Exposicion Internacional de Ganaderia, Salon de arte con temas de la campaña), Florida 458, Μπουένος Άιρες
Η έκθεση οργανώθηκε από την Αγροτική Ένωση Αργεντινής και η Φρόσω Ευθυμιάδη τιμήθηκε με το βραβείο “Adolfo Bullrich y Cia. Ltda S.A.” για το έργο της Μοσχαράκι.
Δείτε έργα που εκτέθηκαν

1951
Έκθεση έργων Ελληνίδων γυναικών, Εργαστήριο της γλύπτριας, Αθήνα.
Η έκθεση πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του Συνεδρίου του Διεθνούς Συμβουλίου Γυναικών.

1952
Πανελλήνια Καλλιτεχνική Έκθεση, Ζάππειο μέγαρο, Αθήνα
Δείτε έργα που εκτέθηκαν

1953
Έκθεσις Ελληνίδων Καλλιτεχνών, Αίθουσα Κνωσός, Αθήνα

1954
Διεθνής Έκθεση Αρχιτεκτονικής, Ζάππειο Μέγαρο, Αθήνα
Δείτε έργα που εκτέθηκαν και άρθρα εφημερίδων 

1955
Διεθνής Έκθεση Κεραμικής, Κάννες
Η έκθεση πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του Πρώτου Διεθνούς Φεστιβάλ Κεραμικής. Η Φρόσω Ευθυμιάδη τιμήθηκε με αργυρό βραβείο.
Δείτε έργα που εκτέθηκανάρθρα εφημερίδων και φωτογραφίες της έκθεσης.

Έκθεση Ελληνίδων καλλιτέχνιδων (Exposition des Αrtistes Hellènes), Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Κάιρο
Δείτε έργα που εκτέθηκαν

1956
Διεθνής Έκθεση Σύγχρονης Γλυπτικής (Exposition Internationale de Sculpture Contemporaine), Μουσείο Ροντέν, Παρίσι
Δείτε έργα που εκτέθηκαν και άρθρα στον τύπο.

1957
Πανελλήνια Καλλιτεχνική Έκθεση, Ζάππειο μέγαρο, Αθήνα
Δείτε έργα που εκτέθηκαν

Έκθεσις Ζωγραφικής, Γλυπτικής, Χαρακτικής του Καλλιτεχνικού Σωματείου Ελληνίδων, γκαλερί Ζυγός, Αθήνα
Δείτε έργα που εκτέθηκαν

1958
Έκθεση μοντέρνας τέχνης, Αίθουσα Κούρος, Αθήνα
Δείτε έργα που εκτέθηκαν

1959
Μπιενάλε Σάο Πάολο
Η Φρόσω Ευθυμιάδη έλαβε τιμητική διάκριση. Πριν την έκθεση, από τις 9 ως τις 13 Μαΐου είχε παρουσιάσει στο εργαστήριό της την πρόσφατη εργασία της.
Δείτε έργα που εκτέθηκαν και άρθρα εφημερίδων

1960
Πανελλήνια Καλλιτεχνική Έκθεση, Ζάππειο μέγαρο, Αθήνα
Δείτε έργα που εκτέθηκαν

1961
2η Διεθνής Έκθεση Σύγχρονης Γλυπτικής (2e Exposition Internationale de Sculpture Contemporaine), Μουσείο Ροντέν, Παρίσι
Δείτε έργα που εκτέθηκαν

1962
Ειρήνη-Ζωή, γκαλερί Ζυγός, Αθήνα
Δείτε έργα που εκτέθηκαν

Colorado collects, Denver Art Museum, Denver, Η.Π.Α.
Δείτε έργα που εκτέθηκαν

1963
Πανελλήνια Καλλιτεχνική Έκθεση, Ζάππειο μέγαρο, Αθήνα
Δείτε έργα που εκτέθηκαν

Καλλιτεχνικόν Σωματείον Ελληνίδων. Έκθεσις, Παρνασσός
Δείτε έργα που εκτέθηκαν

5η Μπιενάλε Αλεξάνδρειας
Δείτε έργα που εκτέθηκαν

1964-1965
Παγκόσμια Έκθεση Νέας Υόρκης (New York World’s Fair), Flushing Meadows
Δείτε έργα που εκτέθηκανάρθρα εφημερίδων και φωτογραφίες της έκθεσης

1965
Πανελλήνια Καλλιτεχνική Έκθεση, Ζάππειο μέγαρο, Αθήνα
Δείτε έργα που εκτέθηκαν

Froso Eftimiadi, Greek Sculptress, Galerie des Deux Mondes, John F. Kennedy International Airport, Νέα Υόρκη
Δείτε έργα που εκτέθηκαν

1η Διεθνής Έκθεσις Γλυπτικής. «Παναθήναια της συγχρόνου γλυπτικής», Λόφος Μουσών-Φιλοπάππου, Αθήνα
Δείτε έργα που εκτέθηκαν

1966
Ελληνοαμερικανική Ένωσις. Έκθεσις Ελλήνων Καλλιτεχνών, Αθήνα
Δείτε έργα που εκτέθηκαν

1967
Καλλιτεχνικό Σωματείο Ελληνίδων, «Τέχνη» Μακεδονική Καλλιτεχνική Εταιρεία, Θεσσαλονίκη
Δείτε έργα που εκτέθηκαν

Πανελλήνια Καλλιτεχνική Έκθεση, Ζάππειο μέγαρο, Αθήνα
Δείτε έργα που εκτέθηκαν

1968
XX Σαλόν Νέας Γλυπτικής (XXe Salon de la Jeune Sculpture), Palais Royal, Παρίσι
Δείτε έργα που εκτέθηκαν

1969
Καλλιτεχνικό Σωματείο Ελληνίδων, Αίθουσα Kennedy, Ελληνοαμερικανική Ένωση, Αθήνα
Δείτε έργα που εκτέθηκαν

XXI Σαλόν Νέας Γλυπτικής (XXIe Salon de la Jeune Sculpture), Palais Royal, Παρίσι
Δείτε έργα που εκτέθηκαν

1972
Υπαίθρια έκθεση γλυπτικής, Οικισμός «Απολλώνιο», Πόρτο Ράφτη
Δείτε έργα που εκτέθηκαν

1975
Πανελλήνια Καλλιτεχνική Έκθεση, Ζάππειο μέγαρο, Αθήνα
Δείτε έργα που εκτέθηκαν

1979
Σύγχρονη γλυπτική. Α΄ Έκθεση Συλλόγου Γλυπτών, Ωδείο Αθηνών, Αθήνα
Δείτε έργα που εκτέθηκαν

1980
Έκθεση αναγλύφου, Σύλλογος Γλυπτών, Ωδείο Αθηνών, Αθήνα

1981
Έκθεση μικρογλυπτικής, Σύλλογος Γλυπτών, Ωδείο Αθηνών, Αθήνα
Δείτε έργα που εκτέθηκαν

Γλυπτική `81. 3η Υπαίθρια Έκθεση του Συλλόγου Γλυπτών, Ωδείο Αθηνών, Αθήνα
Δείτε έργα που εκτέθηκαν

1982
4η Υπαίθρια Έκθεση Γλυπτικής, Σύλλογος Γλυπτών, Ωδείο Αθηνών, Αθήνα
Δείτε έργα που εκτέθηκαν

1983
5η Υπαίθρια Έκθεση Γλυπτικής, Σύλλογος Γλυπτών, Ωδείο Αθηνών, Αθήνα
Δείτε έργα που εκτέθηκαν

Έκθεση Γλυπτικής. Σύλλογος Γλυπτών, Λάρισα
Δείτε έργα που εκτέθηκαν

1984
Το Γυμνό. Γλυπτική-Σχέδια, Σύλλογος Γλυπτών, Ωδείο Αθηνών, Αθήνα
Δείτε έργα που εκτέθηκαν

1985
6η Υπαίθρια Έκθεση Γλυπτικής, Σύλλογος Γλυπτών, Ωδείο Αθηνών, Αθήνα
Δείτε έργα που εκτέθηκαν

Μνήμες, Αναπλάσεις, Αναζητήσεις. Ζωγραφική, Γλυπτική, Χαρακτική, Ωδείο Αθηνών, Αθήνα
Δείτε έργα που εκτέθηκαν

Γλυπτική `85, Σύλλογος Ελλήνων Γλυπτών, Δήμος Παλαιού Φαλήρου, πλατεία Ηρώου, Φλοίσβος, Π. Φάληρο
Δείτε έργα που εκτέθηκαν

1987
Πανελλήνια Καλλιτεχνική Έκθεση, Εκθεσιακό Κέντρο Ο.Λ.Π., Πειραιάς
Δείτε έργα που εκτέθηκαν

Γλυπτική στο αττικό φως, Πεζόδρομος Κοραή, Αθήνα
Δείτε έργα που εκτέθηκαν

1988
Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών. 50 Χρόνια 1938-1988. 22 Έλληνες καλλιτέχνες παλαιοί υπότροφοι της Γαλλικής Κυβερνήσεως, Κτίριο Κωστή Παλαμά, Αθήνα
Δείτε έργα που εκτέθηκαν

Έργα

Πλοηγηθείτε στις θεματικές ενότητες και ανακαλύψτε τα έργα της Φρόσως Ευθυμιάδη.

Φρόσω Ευθυμιάδη-Μενεγάκη

Κεραμική

 

Η Φρόσω Ευθυμιάδη σπούδασε κεραμική στη Βιέννη και ως τα μέσα της δεκαετίας του ’50 δούλευε αποκλειστικά με τερακότα. Στο πλαίσιο αυτό, ασχολήθηκε εκτενώς με τη δημιουργία διαφόρων διακοσμητικών ή χρηστικών αντικειμένων, όπως κεραμικά για κήπους, ανθοδοχεία κρεμαστά και φορητά με ανάγλυφες διακοσμήσεις, πιάτα τοίχου και αγγεία, βάσεις αμπαζούρ, κηροπήγια, φωτιστικά, φλιτζάνια, τσαγέρες, καθώς και αγαλματίδια, που προορίζονταν για τη διακόσμηση σπιτιών και γραφείων. Από τα αντικείμενα αυτά, τα παλαιότερα από τα οποία προέρχονται από τα σπουδαστικά της χρόνια την περίοδο 1930-1933, στη συλλογή της Πινακοθήκης περιήλθαν πιάτα, κυρίως όμως αγγεία ζωγραφισμένα με σχηματοποιημένες παραστάσεις ή γεωμετρικά μοτίβα και άλλοτε κοσμημένα με ανάγλυφα ή εγχάρακτα σχέδια. Η ίδια, σε ραδιοφωνική συνέντευξη στον Ντίμη Αποστολόπουλο για την εκπομπή «Ώρα Τέχνης και Επιστήμης» στις 16 Δεκεμβρίου 1954, εξηγούσε τους λόγους που την οδήγησαν στην επιλογή των συγκεκριμένων αντικειμένων: «Αγαπώ πάρα πολύ το θέμα “κανάτι” και γιατί ακόμα δε χάθηκε από τη ζωή του τόπου μας και γιατί έχει ένα λειτουργικό σχήμα, που δίνει ανεξάντλητες δυνατότητες για να δημιουργήσης από αυτό τις πιο διάφορες μορφές, άνθρωπο, ζώο, πουλί». Μια ενδιαφέρουσα εξέλιξη της πρώιμης αυτής εργασίας είναι οι πρωτότυπες «Φιγούρες στάμνες» που έκανε λίγο μετά την αρχή της δεκαετίας του ’50, στις οποίες με εύστοχο τρόπο συνδυάζει το γυναικείο σώμα με το σχήμα της στάμνας.

Κοκόρι (φωτιστικό τοίχου)

τερακότα, ύψος 50 εκ..

αρ. έργου 11704

Πιάτο με κόκορα, π. 1932

τερακότα έγχρωμη, διάμ. 15 εκ.

αρ. έργου 11698

Πιάτο με παράσταση γοργόνας, π. 1932

τερακότα έγχρωμη, διάμ. 20 εκ.

αρ. έργου 11699

Πιάτο, π. 1932

τερακότα έγχρωμη, διάμ. 20 εκ.

αρ. έργου 11700

Πιάτο με σπειροειδή διακόσμηση μετά το 1949

τερακότα, διάμ. 34 εκ.

αρ. έργου 9127

Βάζο με ανάγλυφα άλογα 1930-1933

τερακότα με υελώδες επίχρισμα, 30X27X27 εκ.

αρ. έργου 11695

Βάζο με ανάγλυφα άλογα, 1930-1933

τερακότα με υελώδες επίχρισμα, 30X27X27 εκ.

αρ. έργου 11695

Κανάτι με παράσταση ψαριών, πριν το 1954

τερακότα, 29Χ21Χ18,5 εκ.

αρ. έργου 9231

Κανάτι με παράσταση ψαριών, πριν το 1954

τερακότα, 29Χ21Χ18,5 εκ.

αρ. έργου 9231

Βάζο τοίχου, πριν το 1937

τερακότα, ύψος 35 εκ., διάμ. 13,5 εκ.

αρ. έργου 9206

Βάζο με ανάγλυφη γεωμετρική διακόσμηση, πριν το 1948

τερακότα στον τροχό, ύψος 65 εκ., διάμ. 36,5 εκ.

αρ. έργου 9112

Βάζο, 1949

τερακότα έγχρωμη, 39Χ27,5Χ20,5 εκ.

αρ. έργου 9062

Βάζο, 1949

τερακότα έγχρωμη, 39Χ27,5Χ20,5 εκ.

αρ. έργου 9062

Βάζο, 1949

τερακότα έγχρωμη, 39Χ27,5Χ20,5 εκ.

αρ. έργου 9062

Βάζο με ανάγλυφες προεξοχές

τερακότα, ύψος 12 εκ., διάμ. 23,5 εκ.

αρ. έργου 9128

Βάζο με 18 χερούλια, πριν το 1948

τερακότα, 16Χ25Χ25 εκ.

αρ. έργου 9180

Βάζο με 6 χερούλια, μετά το 1949

τερακότα, ύψος 16 εκ., διάμ. 16 εκ.

αρ. έργου 9124

Κανάτι, 1952

τερακότα, 21Χ18Χ16,5 εκ.

αρ. έργου 9123

Κανάτι, 1952

τερακότα, 21Χ18Χ16,5 εκ.

αρ. έργου 9123

Κανάτι, μετά το 1949

τερακότα έγχρωμη, 26Χ22,5Χ25,5 εκ.

αρ. έργου 9182

Κανάτι, μετά το 1949

τερακότα έγχρωμη, 26Χ22,5Χ25,5 εκ.

αρ. έργου 9182

Κανάτι, μετά το 1949

τερακότα έγχρωμη, 26Χ22,5Χ25,5 εκ.

αρ. έργου 9182

Κανάτι, μετά το 1949

τερακότα, 27Χ20Χ18,5 εκ.

αρ. έργου 9122

Κανάτι, μετά το 1949

τερακότα, 27Χ20Χ18,5 εκ.

αρ. έργου 9122

Καρδάρα με σπειροειδή διακόσμηση, μετά το 1949

τερακότα, 22Χ17,5Χ5 εκ.

αρ. έργου 9121

Φιγούρα στάμνα, 1952 ή 1953

τερακότα με εγχάρακτη διακόσμηση, 34,5Χ22Χ22,5 εκ.

αρ. έργου 9181

Φιγούρα στάμνα, 1952 ή 1953

τερακότα με εγχάρακτη διακόσμηση, 34,5Χ22Χ22,5 εκ.

αρ. έργου 9181

Φιγούρα στάμνα, 1954

τερακότα με εγχάρακτη διακόσμηση, 31Χ20Χ16 εκ.

αρ. έργου 9061

Φιγούρα στάμνα, 1954

τερακότα με εγχάρακτη διακόσμηση, 31Χ20Χ16 εκ.

αρ. έργου 9061

Φιγούρα στάμνα, 1954

τερακότα με εγχάρακτη διακόσμηση, 31Χ20Χ16 εκ.

αρ. έργου 9061

Φιγούρα στάμνα, 1954

τερακότα, 62Χ32Χ24,5 εκ

αρ. έργου 9063

Φιγούρα στάμνα, 1954

τερακότα, 62Χ32Χ24,5 εκ

αρ. έργου 9063

Φιγούρα στάμνα, 1954

τερακότα, 62Χ32Χ24,5 εκ

αρ. έργου 9063

Φιγούρα στάμνα, μετά το 1951

τερακότα με εγχάρακτη διακόσμηση, 67,5Χ34,5Χ17,5 εκ.

αρ. έργου 9120

Φιγούρα στάμνα, μετά το 1951

τερακότα με εγχάρακτη διακόσμηση, 67,5Χ34,5Χ17,5 εκ.

αρ. έργου 9120

Φιγούρα

τερακότα, 27Χ15Χ6,5 εκ.

αρ. έργου 9095

Ζώα

 

Από τα σπουδαστικά της χρόνια η Φρόσω Ευθυμιάδη, παράλληλα με την κεραμική, ασχολήθηκε και με τη γλυπτική, δουλεύοντας συγκεκριμένα θέματα, όπως ζώα, πουλιά, μορφές και προτομές. Ανάμεσά τους ιδιαίτερη θέση κατέχουν τα ζώα και τα πουλιά, σε μικρό ή μεγάλο μέγεθος, γεγονός που την καθιστά τη μοναδική ανάμεσα στους Έλληνες γλύπτες που ασχολήθηκε τόσο εκτεταμένα με τη ζωοπλαστική. Η επιλογή των συγκεκριμένων θεμάτων, όπως και της τερακότας ως τα μέσα της δεκαετίας του 1950, πηγάζει από την αντίληψή της για τον προορισμό και τη λειτουργία της γλυπτικής, την οποία περιγράφει και σε συνέντευξή της στον Ντίμη Αποστολόπουλο το 1954:: «… ο πόθος μου δεν είναι η μνημειακή γλυπτική, αλλά μια τέχνη που να συνοδεύει τον άνθρωπο στην καθημερινή του ζωή, πράγμα που μάλλον λείπει από τον τόπο μας». Γι’ αυτό και αποδίδει τα ζώα ρεαλιστικά, σε στάσεις ανέμελες, τονίζοντας τον ανάλαφρο και χαριτωμένο τους χαρακτήρα με το μαλακό πλάσιμο. Τα μικρά έργα προορίζονταν για την εσωτερική διακόσμηση, καθώς η ίδια θεωρούσε ότι «το γλυπτό σε τερρακότα προσφέρεται ιδιαίτερα στη σημερινή αντίληψι για τη διακόσμησι του σπιτιού». Τα μεγάλα προορίζονταν κυρίως για ιδιωτικούς κήπους ή δημόσιους χώρους: «Πραγματικά λατρεύω τα θέματα για το στόλισμα του κήπου και νομίζω ότι τα ζώα είναι τα καταλληλότερα γι’ αυτό. (…) Καθώς βλέπετε όλα μου τα ζώα, το κατσικάκι, το γαϊδουράκι, το μοσχαράκι, τα ζαρκάδια, το αλογάκι είναι δουλεμένα με ρεαλιστική αντίληψι, που την υπαγορεύει ο προορισμός τους. Προσπάθησα έτσι να δώσω τη χαρακτηριστική κίνηση και έκφραση κάθε ζώου. Ξέρετε ότι, κάθε φορά, έπρεπε να φέρω το ζωντανό μοντέλο στο ατελιέ μου. Το άφινα να τρέξη μέσα στον κήπο μου (…)». Έτσι, για το έργο «Πάνας με αρνάκι» δανείστηκε ένα αρνάκι από τη γειτονιά, ενώ για τον Πάνα πόζαρε «ο Τάσος του Πικιώνη». Στο φωτογραφικό της αρχείο επιπλέον βρέθηκαν φωτογραφίες ζώων, τα οποία χρησιμοποιούσε ως μοντέλα, όπως το γαϊδουράκι που χρησιμοποίησε για το «Όρθιο γαϊδουράκι».

Το 1939 ο Κώστας Κοτζιάς, τότε υπουργός Διοικήσεως Πρωτευούσης, της ανέθεσε να διακοσμήσει με ζώα σε τερακότα με υελώδες επίχρισμα ή απλή πατίνα δημόσιους κήπους της Αθήνας: τα άλση Κηφισιάς, Παγκρατίου, Ευαγγελισμού και Παλαιού Φαλήρου, τις πλατείες Ελευθερίας, Αγίου Ιωάννου (Βουλιαγμένης), Μεσολογγίου, Ιωάννου Μεταξά (Λένορμαν), Κυριακού και συμβολής Αλεξάνδρας και Πατησίων. Επίσης, πλατείες στη Φιλοθέη, το Ψυχικό και τη Γλυφάδα, το Άντρο Πανός και τις οδούς Φωκίωνος Νέγρη και Κωνσταντινουπόλεως. Η έναρξη του πολέμου δεν επέτρεψε την ολοκλήρωση του σχεδίου, στο αρχείο της όμως βρέθηκαν αρκετά σχετικά σχέδια με μολύβι. Για τους χώρους αυτούς προορίζονταν ακόμη το «Κατσικάκι», το «Καθισμένο γαϊδουράκι» και το «Παιδί με δελφίνι», που αποτελούσε μοτίβο για σιντριβάνι. Το 1940 διακόσμησε με γλυπτά τον περίβολο της Κηπουρικής Έκθεσης της Κηφισιάς και της απονεμήθηκε σχετικό δίπλωμα, ενώ στον κήπο του σπιτιού της είχε τοποθετήσει τον «Πάνα με αρνάκι», το «Κατσικάκι» και το «Καθισμένο γαϊδουράκι».

Το ενδιαφέρον της πάντως για τα ζώα εξαντλήθηκε στα μέσα της δεκαετίας του ’50. Έχοντας πλάσει το 1951 σε τερακότα μικρού μεγέθους τα «Ζώα των Άνδεων», σχηματοποιημένες εκδοχές των λάμα της νότιας Αμερικής, που μετέφερε τρία χρόνια αργότερα σε μεγάλο μέγεθος σε γύψο και σφυρήλατο σίδερο, το 1955 έκλεισε το θέμα με τον «Αίγαγρο», μια σχηματοποιημένη, αφαιρετική και αρκετά διακοσμητική απόδοση του αγριοκάτσικου, που δεν ήταν παρά μια πανομοιότυπη σχεδόν εκδοχή ενός πρώιμου έργου σε τερακότα.

Κατσικάκι, π. 1937

τερακότα με υελώδες επίχρισμα, 38,5Χ29,5Χ15 εκ.

αρ. έργου 9089

Κατσικάκι, π. 1937

τερακότα με υελώδες επίχρισμα, 38,5Χ29,5Χ15 εκ.

αρ. έργου 9089

Κατσικάκι, π. 1937

τερακότα με υελώδες επίχρισμα, 38,5Χ29,5Χ15 εκ.

αρ. έργου 9089

Κατσικάκι, π. 1938

τερακότα, 36Χ28Χ12 εκ.

αρ. έργου 9107

Κατσικάκι, π. 1938

τερακότα, 36Χ28Χ12 εκ.

αρ. έργου 9107

Κατσικάκι, π. 1938

τερακότα, 36Χ28Χ12 εκ.

αρ. έργου 9107

Κατσικάκι, π.1938

μπρούντζος, 88Χ26Χ66 εκ.

αρ. έργου 9044

Κατσικάκι, π.1938

μπρούντζος, 88Χ26Χ66 εκ.

αρ. έργου 9044

Κατσικάκι, π.1938

μπρούντζος, 88Χ26Χ66 εκ.

αρ. έργου 9044

Γαϊδουράκι καθισμένο, 1939

τερακότα, 59,5Χ85Χ42 εκ.

αρ. έργου 9043

Γαϊδουράκι καθισμένο, 1939

τερακότα, 59,5Χ85Χ42 εκ.

αρ. έργου 9043

Γαϊδουράκι καθισμένο, 1939

τερακότα, 59,5Χ85Χ42 εκ.

αρ. έργου 9043

Γαϊδουράκι όρθιο, μετά το 1937

τερακότα, 40Χ33,5Χ12,5 εκ.

αρ. έργου 9136/β

Γαϊδουράκι όρθιο, μετά το 1937

τερακότα, 40Χ33,5Χ12,5 εκ.

αρ. έργου 9136/β

Γαϊδουράκι όρθιο, μετά το 1937

τερακότα, 40Χ33,5Χ12,5 εκ.

αρ. έργου 9136/β

Γαϊδουράκι όρθιο, μετά το 1937

χαλκός, 35Χ26Χ8,5 εκ.

αρ. έργου 9136

Γαϊδουράκι όρθιο, μετά το 1937

χαλκός, 35Χ26Χ8,5 εκ.

αρ. έργου 9136

Γαϊδουράκι όρθιο, μετά το 1937

χαλκός, 35Χ26Χ8,5 εκ.

αρ. έργου 9136

Γαϊδουράκι όρθιο, μετά το 1940

χαλκός, 107Χ81Χ22 εκ.

αρ. έργου 9135

Αλογάκι, μετά το 1940

χαλκός, 82Χ100Χ40 εκ

αρ. έργου 9111

Μοσχαράκι καθισμένο, π. 1939

τερακότα, 11Χ23Χ10,5 εκ.

αρ. έργου 9105

Μοσχαράκι καθισμένο, π. 1939

τερακότα, 11Χ23Χ10,5 εκ.

αρ. έργου 9105

Μοσχαράκι καθισμένο, π. 1939

τερακότα, 11Χ23Χ10,5 εκ.

αρ. έργου 9105

Μοσχαράκι, μετά το 1948

χαλκός, 75,5Χ90Χ35 εκ.

αρ. έργου 9047

Θαλάσσιο λιοντάρι, 1940 ή 1941

τερακότα με υελώδες επίχρισμα, 14Χ15,5Χ20 εκ.

αρ. έργου 11702

Ελαφάκι, 1930-1933

τερακότα με υελώδες επίχρισμα, 16,5Χ21Χ12 εκ.

αρ. έργου 11701

Ζαρκάδι με μικρό, 1939-1940

τερακότα, 36Χ25Χ12 εκ.

αρ. έργου 9073

Ζαρκάδι με μικρό, 1939-1940

τερακότα, 36Χ25Χ12 εκ.

αρ. έργου 9073

Ζαρκάδι με μικρό, 1939-1940

τερακότα, 36Χ25Χ12 εκ.

αρ. έργου 9073

Ζεύγος ζαρκαδιών, π. 1940

τερακότα, 49Χ87Χ50 εκ.

αρ. έργου 9046/α

Ζεύγος ζαρκαδιών, π. 1940

τερακότα, 49Χ87Χ50 εκ.

αρ. έργου 9046/α

Ζεύγος ζαρκαδιών, π. 1940

τερακότα, 49Χ87Χ50 εκ.

αρ. έργου 9046/α

Ζεύγος ζαρκαδιών, π. 1940

τερακότα, 49Χ87Χ50 εκ.

αρ. έργου 9046/α

Ζεύγος ζαρκαδιών, π. 1940

τερακότα, 49Χ87Χ50 εκ.

αρ. έργου 9046/α

Ζώα των Άνδεων, 1951

τερακότα, 30,5Χ24Χ8,5 εκ.

αρ. έργου 9072

Ζώα των Άνδεων, 1951

τερακότα, 30,5Χ24Χ8,5 εκ.

αρ. έργου 9072

Ζώα των Άνδεων, 1951

τερακότα, 30,5Χ24Χ8,5 εκ.

αρ. έργου 9072

Ζώα των Άνδεων, 1954

σφυρήλατο σίδερο, 120Χ98Χ34 εκ.

αρ. έργου 9053

Ζώα των Άνδεων, 1954

σφυρήλατο σίδερο, 120Χ98Χ34 εκ.

αρ. έργου 9053

Αίγαγρος, 1955

χαλκός, 74Χ41Χ24 εκ.

αρ. έργου 9148

Αίγαγρος, μετά το 1955

σίδερο, 151,5Χ41,5Χ80,5 εκ.

αρ. έργου 9195

Αίγαγρος, μετά το 1955

σίδερο, 151,5Χ41,5Χ80,5 εκ.

αρ. έργου 9195

Αίγαγρος, μετά το 1955

σίδερο, 151,5Χ41,5Χ80,5 εκ.

αρ. έργου 9195

Αίγαγρος, μετά το 1955

σίδερο, 151,5Χ41,5Χ80,5 εκ.

αρ. έργου 9195

Πουλιά

Η Φρόσω Ευθυμιάδη σπούδασε κεραμική και γλυπτική και από τα σπουδαστικά της χρόνια ασχολήθηκε με συγκεκριμένα θέματα, όπως ζώα, πουλιά, μορφές και προτομές. Ανάμεσά τους ιδιαίτερη θέση κατέχουν τα πουλιά, που διατήρησαν το ενδιαφέρον της αμείωτο από τα πρώτα χρόνια ως τα τέλη της δεκαετίας του ’60, οπότε έκλεισε η δημιουργική της περίοδος. Η επιλογή των θεμάτων αυτών, όπως και της τερακότας ως τα μέσα της δεκαετίας του 1950, εκφράζει την αντίληψή της για τον προορισμό και τη λειτουργία της γλυπτικής, την οποία περιγράφει και σε συνέντευξή της στον Ντίμη Αποστολόπουλο το 1954: «… ο πόθος μου δεν είναι η μνημειακή γλυπτική, αλλά μια τέχνη που να συνοδεύει τον άνθρωπο στην καθημερινή του ζωή, πράγμα που μάλλον λείπει από τον τόπο μας». Τα μικρού μεγέθους έργα προορίζονταν για την εσωτερική διακόσμηση, καθώς θεωρούσε ότι «το γλυπτό σε τερρακότα προσφέρεται ιδιαίτερα στη σημερινή αντίληψι για τη διακόσμησι του σπιτιού».

Σε αντίθεση με άλλες θεματικές ενότητες, τα πουλιά χαρακτηρίζονται εξαρχής από αφαιρετική διάθεση και σχηματοποιήσεις που βασίζονται σε μια ποικιλία προτύπων, υπαγορεύονται όμως και από το διακοσμητικό τους χαρακτήρα. Αυτό φαίνεται κυρίως στα πιο πρώιμα έργα σε τερακότα και στις σειρές με τα «Κοκόρια» και τις «Κουκουβάγιες», που χαρακτηρίζονται επίσης από στατικότητα. Μετά τα μέσα της δεκαετίας του ’50 η αφαιρετικότητα και η σχηματοποίηση εντείνονται, ενώ η τερακότα αντικαθίσταται από το μέταλλο. Χαρακτηριστική είναι η σειρά με τους αετούς, στην οποία αξιοποιεί, σε συνθέσεις με λανθάνουσα κίνηση, το δυναμισμό και την επιβλητικότητα που προσφέρουν οι ανοιγμένες φτερούγες, δουλεύοντας τα έργα άλλοτε με συμπαγείς επιφάνειες και άλλοτε με σφυρήλατα φύλλα και βέργες που συνδυάζουν τα πλήρη με τα κενά μέρη. Από το 1960, επιπλέον, δημιουργεί και συμπαγείς, φαινομενικά στατικές συνθέσεις, όπως ο «Φτερωτός άρχοντας», η «Αγριεμένη κουκουβάγια», το «Νυχτοπούλι» και η «Μινέρβα», εμπνευσμένες από την τεχνική των χρυσών κοσμημάτων με πυκνοκολλημένες βέργες που είχε δει στο ταξίδι της στο Περού και την Κολομβία το 1959, ενώ, με αφετηρία το «Πουλί», που χαρακτηρίζεται από τη δυναμική κίνηση στο χώρο, τη δεκαετία του ’60 η αφαιρετικότητα αγγίζει τα όρια της αφαίρεσης σε συνθέσεις όπως ο «Φασιανός», το «Πληγωμένο πουλί», το «Αναπτέρωμα» και το «Πρώτο πέταγμα».
Από την άλλη πλευρά, τα σχεδιάσματα αρκετών έργων με λεπτές βέργες σίδερου, που αποτελούν την αρχική μελέτη για τις τελικές συνθέσεις σε σφυρήλατο χαλκό, σίδερο ή ορείχαλκο, δίνουν μια πληρέστερη εικόνα της διαδικασίας δημιουργίας τους.

Περιστέρι, 1930-1933

τερακότα στον τροχό, 9Χ13,5Χ8,5 εκ.

αρ. έργου 9060

Πουλιά, 1943

τερακότα στον τροχό, 15,5Χ12,5Χ10 εκ.

αρ. έργου 9097

Πουλιά, 1943

τερακότα στον τροχό, 15,5Χ12,5Χ10 εκ.

αρ. έργου 9097

Κοκοράκι, πριν το 1947

τερακότα στον τροχό, 14,5Χ7Χ11,5 εκ.

αρ. έργου 9210

Κοκοράκι, πριν το 1947

τερακότα στον τροχό, 14,5Χ7Χ11,5 εκ.

αρ. έργου 9210

Κουκουβάγια (στήριγμα για βιβλία), πριν το 1947

τερακότα στον τροχό, 13Χ12Χ9,2 εκ.

αρ. έργου 9058

Κουκουβάγια (στήριγμα για βιβλία), πριν το 1947

τερακότα στον τροχό, 13Χ12Χ9,2 εκ.

αρ. έργου 9059

Φασιανός, πριν το 1954

τερακότα χρωματισμένη, 20Χ59Χ13 εκ.

αρ. έργου 9185

Κόκορας (διακοσμητικό τοίχου), 1954

τερακότα χρωματισμένη, 59,5Χ55,5Χ2 εκ.

αρ. έργου 9184

Κοκόρι, πριν το 1954

τερακότα, 45,5Χ41Χ10 εκ.

αρ. έργου 9069

Κοκόρι, πριν το 1954

τερακότα, 45,5Χ41Χ10 εκ.

αρ. έργου 9069

Κοκόρι, πριν το 1954

τερακότα, 45,5Χ41Χ10 εκ.

αρ. έργου 9069

Κοκόρι, 1953

τερακότα, 50Χ34,5Χ9 εκ.

αρ. έργου 9064

Κοκόρι, 1953

τερακότα, 50Χ34,5Χ9 εκ.

αρ. έργου 9064

Κοκόρι, 1953

τερακότα, 50Χ34,5Χ9 εκ.

αρ. έργου 9064

Κοκόρι, πριν το 1954

τερακότα, 41,5Χ46,5Χ12 εκ.

αρ. έργου 9065

Κοκόρι, πριν το 1954

τερακότα, 41,5Χ46,5Χ12 εκ.

αρ. έργου 9065

Κοκόρι πριν το 1954

τερακότα, 41,5Χ46,5Χ12 εκ.

αρ. έργου 9065

Κοκόρι, πριν το 1954

τερακότα, 43Χ51,5Χ12,5 εκ.

αρ. έργου 9196

Κοκόρι, πριν το 1954

τερακότα, 43Χ51,5Χ12,5 εκ.

αρ. έργου 9196

Κοκόρι, πριν το 1954

τερακότα, 43Χ35Χ10 εκ.

αρ. έργου 9068

Κοκόρι, πριν το 1954

τερακότα, 43Χ35Χ10 εκ.

αρ. έργου 9068

Κοκόρι, πριν το 1954

τερακότα, 45Χ42,5Χ13 εκ.

αρ. έργου 9066

Κοκόρι, πριν το 1954

τερακότα, 45Χ42,5Χ13 εκ.

αρ. έργου 9066

Κοκόρι, μετά το 1954

σφυρήλατο σίδερο, 43Χ44Χ9 εκ.

αρ. έργου 9188

Κοκόρι, μετά το 1954

σφυρήλατο σίδερο, 43Χ44Χ9 εκ.

αρ. έργου 9188

Κοκόρι, μετά το 1954

σφυρήλατο σίδερο, 43Χ44Χ9 εκ.

αρ. έργου 9188

Κοκόρι, μετά το 1954

σφυρήλατο σίδερο, 43Χ44Χ9 εκ.

αρ. έργου 9188

Κοκόρι, πριν το 1954

τερακότα, 37,5Χ44Χ11 εκ.

αρ. έργου 9067

Κοκόρι, πριν το 1954

τερακότα, 37,5Χ44Χ11 εκ.

αρ. έργου 9067

Κοκόρι, μετά το 1954

σφυρήλατο σίδερο, 38Χ43Χ9 εκ.

αρ. έργου 9189

Κοκόρι, μετά το 1954

σφυρήλατο σίδερο, 38Χ43Χ9 εκ.

αρ. έργου 9189

Κοκόρι, μετά το 1954

σφυρήλατο σίδερο, 38Χ43Χ9 εκ.

αρ. έργου 9189

Κοκόρι, πριν το 1954

τερακότα, 53Χ41,5Χ13 εκ.

αρ. έργου 9207

Κοκόρι, πριν το 1954

τερακότα, 53Χ41,5Χ13 εκ.

αρ. έργου 9207

Κουκουβάγια, πριν το 1959

σφυρήλατο σίδερο με επένδυση ορείχαλκου, 33Χ19Χ15 εκ.

αρ. έργου 9141

Κουκουβάγια, πριν το 1959

σφυρήλατο σίδερο με επένδυση ορείχαλκου, 33Χ19Χ15 εκ.

αρ. έργου 9141

Κουκουβάγια, πριν το 1959

σίδερο, 26Χ38Χ24,5 εκ.

αρ. έργου 9082/α

Κουκουβάγια, πριν το 1959

σφυρήλατο σίδερο με χαλκό, 26Χ40,5Χ27 εκ.

αρ. έργου 9082

Κουκουβάγια, πριν το 1959

σφυρήλατο σίδερο με χαλκό, 26Χ40,5Χ27 εκ.

αρ. έργου 9082

Κουκουβάγια, πριν το 1959

σφυρήλατο σίδερο με χαλκό, 26Χ40,5Χ27 εκ.

αρ. έργου 9082

Κουκουβάγια, 1960

σίδερο, 18,5Χ39Χ24 εκ.

αρ. έργου 9142/α

Κουκουβάγια, 1960

σφυρήλατο σίδερο με χαλκό, 17Χ39Χ25 εκ.

αρ. έργου 9142

Κουκουβάγια, 1960

σφυρήλατο σίδερο με χαλκό, 17Χ39Χ25 εκ.

αρ. έργου 9142

Κουκουβάγια, 1960

σφυρήλατο σίδερο με χαλκό, 17Χ39Χ25 εκ.

αρ. έργου 9142

Κουκουβάγια, 1960

σφυρήλατο σίδερο με χαλκό, 17Χ39Χ25 εκ.

αρ. έργου 9142

Κουκουβάγια αγριεμένη, μετά το 1959

σίδερο, 18Χ41,5Χ20 εκ.

αρ. έργου 9083/α

Κουκουβάγια αγριεμένη, μετά το 1959

σφυρήλατος χαλκός, 18Χ42Χ25 εκ.

αρ. έργου 9083

Κουκουβάγια αγριεμένη, μετά το 1959

σφυρήλατος χαλκός, 18Χ42Χ25 εκ.

αρ. έργου 9083

Κουκουβάγια αγριεμένη, μετά το 1959

σφυρήλατος χαλκός, 18Χ42Χ25 εκ.

αρ. έργου 9083

Νυχτοπούλι 1961

σίδερο, 28,5Χ86Χ25 εκ.

αρ. έργου 9084/α

Νυχτοπούλι 1961

σφυρήλατος ορείχαλκος, 28Χ86Χ22 εκ.

αρ. έργου 9084

Νυχτοπούλι 1961

σφυρήλατος ορείχαλκος, 28Χ86Χ22 εκ.

αρ. έργου 9084

Νυχτοπούλι 1961

σφυρήλατος ορείχαλκος, 28Χ86Χ22 εκ.

αρ. έργου 9084

Μινέρβα 1961

σφυρήλατος χαλκός, 36Χ33Χ16 εκ.

αρ. έργου 9143

Μινέρβα 1961

σφυρήλατος χαλκός, 36Χ33Χ16 εκ.

αρ. έργου 9143

Μινέρβα 1961

σφυρήλατος χαλκός, 36Χ33Χ16 εκ.

αρ. έργου 9143

Μινέρβα 1961

χαλκός (χυτό), 36,5Χ35,5Χ17,5 εκ.

αρ. έργου 9144

Μινέρβα 1961

χαλκός (χυτό), 36,5Χ35,5Χ17,5 εκ.

αρ. έργου 9144

Μινέρβα 1961

χαλκός (χυτό), 36,5Χ35,5Χ17,5 εκ.

αρ. έργου 9144

Κεφαλή κουκουβάγιας

χαλκός (χυτό), 9Χ12,5Χ4 εκ.

αρ. έργου 9088

Κεφαλή κουκουβάγιας πριν το 1963

σφυρήλατο σίδερο, 58Χ64Χ26 εκ.

αρ. έργου 9140

Αετός

σφυρήλατο σίδερο, 46Χ41Χ18 εκ.

αρ. έργου 9172

Αετός

σφυρήλατο σίδερο, 46Χ41Χ18 εκ.

αρ. έργου 9172

Αετός

σφυρήλατο σίδερο, 46Χ41Χ18 εκ.

αρ. έργου 9172

Αετός 1956-1957

σφυρήλατο σίδερο, 100Χ95Χ59 εκ.

αρ. έργου 9049

Αετός 1956-1957

σφυρήλατο σίδερο, 100Χ95Χ59 εκ.

αρ. έργου 9049

Αετός 1956-1957

σφυρήλατο σίδερο, 100Χ95Χ59 εκ.

αρ. έργου 9049

Αετός 1956-1957

σφυρήλατο σίδερο, 100Χ95Χ59 εκ.

αρ. έργου 9049

Αετός II 1960

σίδερο, 127Χ91Χ33,5 εκ.

αρ. έργου 9154/α

Αετός ΙΙ 1960

σφυρήλατος ορείχαλκος, 125Χ89Χ33 εκ.

αρ. έργου 9154

Πουλί

σίδερο, 47Χ46Χ20 εκ.

αρ. έργου 9173

Πουλί

σίδερο, 47Χ46Χ20 εκ.

αρ. έργου 9173

Πουλί

σίδερο, 47Χ46Χ20 εκ.

αρ. έργου 9173

Φτερωτός άρχοντας 1960

σφυρήλατος ορείχαλκος, 116Χ75Χ23 εκ.

αρ. έργου 9145

Φτερωτός άρχοντας 1960

σφυρήλατος ορείχαλκος, 116Χ75Χ23 εκ.

αρ. έργου 9145

Φτερωτός άρχοντας 1960

σίδερο, 109Χ94Χ23 εκ.

αρ. έργου 9145/α

Πουλιά 1955

χαλκός, 39,5Χ23,5Χ14 εκ.

αρ. έργου 9081/α

Πουλιά 1955

χαλκός, 39,5Χ23,5Χ14 εκ.

αρ. έργου 9081/α

Πουλιά 1955

χαλκός, 39,5Χ23,5Χ14 εκ.

αρ. έργου 9081/α

Πουλιά (Διάλογος) πριν το 1972

σφυρήλατος ορείχαλκος, 118Χ67Χ34 εκ.

αρ. έργου 9050

Πουλί π. 1959

σφυρήλατος χαλκός, 64,5Χ60,5Χ26 εκ.

αρ. έργου 9191

Πουλί π. 1959

σίδερο, 115Χ113,5Χ31 εκ.

αρ. έργου 9153/α

Πουλί π. 1959

σίδερο, 115Χ113,5Χ31 εκ.

αρ. έργου 9153/α

Πουλί π. 1959

σφυρήλατος ορείχαλκος, 126,5Χ113,5Χ38 εκ.

αρ. έργου 9153

Πουλί π. 1959

σφυρήλατος ορείχαλκος, 126,5Χ113,5Χ38 εκ.

αρ. έργου 9153

Πληγωμένο πουλί 1962

σίδερο, 24Χ56Χ30 εκ.

αρ. έργου 9164/α

Πληγωμένο πουλί 1962

σφυρήλατος ορείχαλκος, 24Χ56Χ25 εκ.

αρ. έργου 9164

Πληγωμένο πουλί 1962

σφυρήλατος ορείχαλκος, 24Χ56Χ25 εκ.

αρ. έργου 9164

Πληγωμένο πουλί 1962

σφυρήλατος ορείχαλκος, 24Χ56Χ25 εκ.

αρ. έργου 9164

Αναπτέρωμα 1968

σίδερο, 59Χ35Χ15 εκ.

αρ. έργου 9163/α

Αναπτέρωμα 1968

σφυρήλατος ορείχαλκος, 58Χ37Χ16 εκ.

αρ. έργου 9163

Αναπτέρωμα 1968

σφυρήλατος ορείχαλκος, 58Χ37Χ16 εκ.

αρ. έργου 9163

Το πρώτο πέταγμα

σφυρήλατος ορείχαλκος, 57Χ35Χ14 εκ.

αρ. έργου 9093

Φασιανός μετά το 1960

σφυρήλατος ορείχαλκος, 34Χ90Χ22 εκ.

αρ. έργου 9146

Φασιανός μετά το 1960

σίδερο, 18,5Χ45Χ10 εκ.

αρ. έργου 11709

Προτομές

Από τα σπουδαστικά της χρόνια και το ως το 1955 περίπου η Φρόσω Ευθυμιάδη ασχολήθηκε με προτομές, τις οποίες δούλευε με τερακότα, ενώ ορισμένες χυτεύθηκαν και σε χαλκό. Οι εικονιζόμενοι ήταν συνήθως φίλοι ή πρόσωπα του στενού ή ευρύτερου κοινωνικού της περιβάλλοντος. Πλασμένες ρεαλιστικά, φανερώνουν μια διάθεση ψυχογραφικής προσέγγισης, γεγονός που είχε επισημάνει και η ίδια σε συνέντευξή της στον Ντίμη Αποστολόπουλο το 1954: «… Εκεί πρέπει να συλλάβη ο καλλιτέχνης, πέραν από τα χαρακτηριστικά της μορφής, τον εσωτερικό κόσμο του ανθρώπου και αυτόν να εκφράση. Ξέρετε ότι δεν είναι πάντοτε εύκολο, γιατί εδώ η προσωπικότης, πολυσύνθετη συνήθως, επιτάσσει την ειδικήν έκφρασίν της. Γι’ αυτό στην προτομή αποφεύγω την πολλή αφαίρεσι και σε ορισμένες προτομές νομίζω πως χρειάζεται να διατηρηθή μια κάποια “DOCUMENTATION”».

Στην Πινακοθήκη περιήλθαν δύο προτομές του Νίκου Καζαντζάκη, από τις οποίες η παλαιότερη φιλοτεχνήθηκε στην Αίγινα το 1937, του αρχαιολόγου Gabriel Welter, που έκανε ανασκαφές στην Αίγινα, του Δημήτρη Πικιώνη, του Στράτη Μυριβήλη, του Κώστα Κοτζιά και της εγγονής του Δημήτρη Γαλάνη Catherine, ενώ η «Γιαπωνεζούλα» είναι η Kazuko Watanabe, κόρη του ιάπωνα πρεσβευτή Νobuo Watanabe, με την οικογένεια της οποίας συνδεόταν φιλικά και αλληλογραφούσε ως το 1989.

Ορισμένες από τις προτομές υπάρχουν σε περισσότερα από ένα αντίτυπα. Κάποια ανήκουν στις οικογένειες των εικονιζόμενων, όπως η «Γιαπωνεζούλα» και η προτομή του Κώστα Κοτζιά, ενώ άλλα έχουν τοποθετηθεί σε υπαίθριους ή εσωτερικούς χώρους, όπως η προτομή του Gabriel Welter, που το 1938 στήθηκε στην Αίγινα και εκείνη του Νίκου Καζαντζάκη στο ομώνυμο μουσείο στην Κρήτη.

Στο εργαστήριο της γλύπτριας βρέθηκε επίσης από ένα αντίτυπο της «Γιαπωνεζούλας» και της «Μυκονιατοπούλας» σε τερακότα με ζωγραφισμένα χαρακτηριστικά, καθώς, μετά το 1950, η Φρόσω Ευθυμιάδη πειραματίστηκε και με το χρωματισμό ορισμένων έργων, τα περισσότερα από τα οποία είχε πλάσει τα προηγούμενα χρόνια.

Ο αρχαιολόγος Gabriel Welter, π. 1938

τερακότα, 34,5Χ20Χ26 εκ.

αρ. έργου 9234

Ο αρχαιολόγος Gabriel Welter π. 1938

τερακότα, 34,5Χ20Χ26 εκ.

αρ. έργου 9234

Ο αρχαιολόγος Gabriel Welter, π. 1938

τερακότα, 34,5Χ20Χ26 εκ.

αρ. έργου 9234

Λόρδος Βύρων

τερακότα, 36Χ22,5Χ28,5 εκ.

αρ. έργου 9235

Λόρδος Βύρων

τερακότα, 36Χ22,5Χ28,5 εκ.

αρ. έργου 9235

Λόρδος Βύρων

τερακότα, 36Χ22,5Χ28,5 εκ.

αρ. έργου 9235

Ο αρχιτέκτονας Δημήτρης Πικιώνης, 1941

τερακότα, 31Χ22Χ27 εκ.

αρ. έργου 9101

Ο αρχιτέκτονας Δημήτρης Πικιώνης, 1941

τερακότα, 31Χ22Χ27 εκ.

αρ. έργου 9101

Ο αρχιτέκτονας Δημήτρης Πικιώνης 1941

τερακότα, 31Χ22Χ27 εκ.

αρ. έργου 9101

Ο συγγραφέας Νίκος Καζαντζάκης, 1947

τερακότα, 31Χ20,5Χ25 εκ.

αρ. έργου 9102

Ο συγγραφέας Νίκος Καζαντζάκης, 1947

τερακότα, 31Χ20,5Χ25 εκ.

αρ. έργου 9102

Ο συγγραφέας Νίκος Καζαντζάκης 1947

τερακότα, 31Χ20,5Χ25 εκ.

αρ. έργου 9102

Ο συγγραφέας Νίκος Καζαντζάκης 1947

τερακότα, 31Χ20,5Χ25 εκ.

αρ. έργου 9102

Ο συγγραφέας Στράτης Μυριβήλης, π. 1943

τερακότα, 35Χ18Χ27 εκ.

αρ. έργου 9209

Ο συγγραφέας Στράτης Μυριβήλης, π. 1943

τερακότα, 35Χ18Χ27 εκ.

αρ. έργου 9209

Ο συγγραφέας Στράτης Μυριβήλης π. 1943

τερακότα, 35Χ18Χ27 εκ.

αρ. έργου 9209

Ο δήμαρχος Αθηναίων Κώστας Κοτζιάς, πριν το 1952

τερακότα, 35,5Χ24Χ24,5 εκ.

αρ. έργου 9236

Ο δήμαρχος Αθηναίων Κώστας Κοτζιάς, πριν το 1952

τερακότα, 35,5Χ24Χ24,5 εκ.

αρ. έργου 9236

Ο δήμαρχος Αθηναίων Κώστας Κοτζιάς πριν το 1952

τερακότα, 35,5Χ24Χ24,5 εκ.

αρ. έργου 9236

Κεφάλι άνδρα

τερακότα, 36,5Χ19Χ26,5 εκ.

αρ. έργου 9238

Κεφάλι άνδρα

τερακότα, 36,5Χ19Χ26,5 εκ.

αρ. έργου 9238

Κεφάλι άνδρα

τερακότα, 36,5Χ19Χ26,5 εκ.

αρ. έργου 9238

Κεφάλι άνδρα

τερακότα, 36,5Χ19Χ26,5 εκ.

αρ. έργου 9238

Αλίκη Ρ., π. 1943

τερακότα, 28Χ22,5Χ24,5 εκ.

αρ. έργου 9079

Αλίκη Ρ., π. 1943

τερακότα, 28Χ22,5Χ24,5 εκ.

αρ. έργου 9079

Αλίκη Ρ. π. 1943

τερακότα, 28Χ22,5Χ24,5 εκ.

αρ. έργου 9079

Η εγγονή του Δημήτρη Γαλάνη Κατρίν, 1946

τερακότα, 26Χ16Χ20 εκ

αρ. έργου 9103

Η εγγονή του Δημήτρη Γαλάνη Κατρίν, 1946

τερακότα, 26Χ16Χ20 εκ

αρ. έργου 9103

Η εγγονή του Δημήτρη Γαλάνη Κατρίν 1946

τερακότα, 26Χ16Χ20 εκ.

αρ. έργου 9103

Η εγγονή του Δημήτρη Γαλάνη Κατρίν 1946

τερακότα, 26Χ16Χ20 εκ.

αρ. έργου 9103

Γιαπωνεζούλα (Kazuko Watanabe), π. 1938

τερακότα, 24Χ16Χ18 εκ.

αρ. έργου 9104

Γιαπωνεζούλα (Kazuko Watanabe), π. 1938

τερακότα, 24Χ16Χ18 εκ.

αρ. έργου 9104

Γιαπωνεζούλα (Kazuko Watanabe) π. 1938

τερακότα, 24Χ16Χ18 εκ.

αρ. έργου 9104

Γιαπωνεζούλα (Kazuko Watanabe) π. 1938

τερακότα, 24Χ16Χ18 εκ.

αρ. έργου 9104

Γιαπωνεζούλα (Kazuko Watanabe), μετά το 1938

τερακότα χρωματισμένη, 23Χ16Χ16 εκ.

αρ. έργου 9104/α

Γιαπωνεζούλα (Kazuko Watanabe), μετά το 1938

τερακότα χρωματισμένη, 23Χ16Χ16 εκ.

αρ. έργου 9104/α

Μυκονιατοπούλα, μετά το 1939

τερακότα χρωματισμένη 29Χ20Χ21,5 εκ.

αρ. έργου 9239

Μυκονιατοπούλα, μετά το 1939

τερακότα χρωματισμένη 29Χ20Χ21,5 εκ.

αρ. έργου 9239

Μυκονιατοπούλα μετά το 1939

τερακότα χρωματισμένη 29Χ20Χ21,5 εκ.

αρ. έργου 9239

Γοργόνες και θαλασσινά θέματα

 

Ανάμεσα στα μυθολογικά θέματα της Φρόσως Ευθυμιάδη πιο συχνά συναντάται εκείνο της γοργόνας. Το παλαιότερο έργο ήταν η «Γοργόνα με ψάρι», μια ρεαλιστικά δουλεμένη σύνθεση σε τερακότα που προοριζόταν για εξωτερικό χώρο, αφού σε φωτογραφίες του σπιτιού της διακρίνεται στο αίθριο. Το «Παιδί με δελφίνι» αντίστοιχα, που αποτελούσε μοτίβο για σιντριβάνι, προοριζόταν για κάποιο δημόσιο χώρο της Αθήνας, καθώς το 1939 ο Κώστας Κοτζιάς της είχε αναθέσει να διακοσμήσει με έργα της δημόσιους κήπους και πλατείες της πρωτεύουσας.
Oι γοργόνες σε μικρότερο μέγεθος ήταν κατάλληλες για εσωτερικό χώρο. Όπως και τα άλλα μικρού μεγέθους έργα σε τερακότα, εκφράζουν την επιθυμία της γλύπτριας για «μια τέχνη που να συνοδεύει τον άνθρωπο στην καθημερινή του ζωή» και την πεποίθησή της ότι «το γλυπτό σε τερρακότα προσφέρεται ιδιαίτερα στη σημερινή αντίληψι για τη διακόσμησι του σπιτιού». Χαρακτηρίζονται από έντονη απλοποίηση και σχηματοποίηση, ενώ παραπέμπουν σε διάφορα λαϊκά εικονογραφικά πρότυπα. Έτσι, αποδίδονται ολόγλυφες ή σχεδόν επίπεδες, συχνά απόλυτα μετωπικές, με μονή ή και διπλή ψαροουρά, που άλλοτε κάμπτεται προς τα πίσω ή στο πλάι του αιωρούμενου σώματος, άλλοτε καμπυλώνεται και εκτείνεται με χάρη, μακριά και ευλύγιστη, και άλλοτε πλαισιώνει το σώμα δεξιά και αριστερά σε μια πιο αυστηρή, σχηματοποιημένη και στατική απόδοση.

Παιδί με δελφίνι, π. 1938

τερακότα, 22Χ20Χ10,5 εκ.

αρ. έργου 9227

Παιδί με δελφίνι, π. 1938

τερακότα, 22Χ20Χ10,5 εκ.

αρ. έργου 9227

Παιδί με δελφίνι π. 1938

τερακότα, 22Χ20Χ10,5 εκ.

αρ. έργου 9227

Παιδί με δελφίνι π. 1938

τερακότα, 22Χ20Χ10,5 εκ.

αρ. έργου 9227

Παιδί με δελφίνι (μοτίβο για συντριβάνι), 1941

τερακότα, 95Χ30Χ83 εκ.

αρ. έργου 9100

Γοργόνα, αρχές δεκαετίας 1940

τερακότα, 55,5Χ37Χ3 εκ.

αρ. έργου 9114

Γοργόνα, αρχές δεκαετίας 1940

τερακότα, 18,5Χ33Χ13 εκ.

αρ. έργου 9094

Γοργόνα, αρχές δεκαετίας 1940

τερακότα, 18,5Χ33Χ13 εκ.

αρ. έργου 9094

Γοργόνα κρεμαστή, αρχές δεκαετίας 1940

τερακότα, 58Χ54,5Χ13 εκ.

αρ. έργου 9113

Γοργόνα, δεκαετία 1950

χαλκός, 30Χ13Χ8,5 εκ.

αρ. έργου 9212/α

Γοργονούλα, 1955

χαλκός, 41Χ33Χ14 εκ.

αρ. έργου 9080

Γοργονούλα, 1955

χαλκός, 41Χ33Χ14 εκ.

αρ. έργου 9080

Γοργονούλα, 1955

χαλκός, 41Χ33Χ14 εκ.

αρ. έργου 9080

Ιππόκαμπος, π. 1942

τερακότα, 41,5Χ11Χ18,5 εκ.

αρ. έργου 9248

Μορφές

Από τα σπουδαστικά της χρόνια η Φρόσω Ευθυμιάδη, παράλληλα με την κεραμική, ασχολήθηκε και με τη γλυπτική, δουλεύοντας συγκεκριμένα θέματα, όπως ζώα, πουλιά, μορφές και προτομές. Η επιλογή των θεμάτων αυτών, όπως και η χρησιμοποίηση της τερακότας ως τα μέσα της δεκαετίας του 1950, εκφράζει την αντίληψή της για τον προορισμό και τη λειτουργία της γλυπτικής, την οποία περιγράφει και σε συνέντευξή της στον Ντίμη Αποστολόπουλο το 1954: «… ο πόθος μου δεν είναι η μνημειακή γλυπτική, αλλά μια τέχνη που να συνοδεύει τον άνθρωπο στην καθημερινή του ζωή, πράγμα που μάλλον λείπει από τον τόπο μας». Επιπλέον, «το γλυπτό σε τερρακότα προσφέρεται ιδιαίτερα στη σημερινή αντίληψι για τη διακόσμησι του σπιτιού».

Οι μορφές, γυναικείες στην πλειονότητά τους, είναι από τα πιο χαρακτηριστικά θέματά της. Ξεκίνησαν από μικρού μεγέθους συνθέσεις διακοσμητικού χαρακτήρα και μια σειρά με «Κόρες», απλές καθημερινές παρουσίες, συχνά σε στάση περισυλλογής, με την οποία επιδιώκει να προσδώσει μια ρομαντική χροιά και να τονίσει τη γυναικεία χάρη και λεπτότητα· ακόμη, παρουσίες λιτές, που απηχούν αρχαιοελληνικά πρότυπα, όπως οι συνθέσεις «Κόρη με περιστέρι» και «Κόρη με στάμνα». Την ίδια περίοδο ασχολήθηκε και με γυμνά, ορισμένα από τα οποία παραπέμπουν στις μικρές τερακότες του Aristide Maillol, αλλά και με χορεύτριες. Μετά το 1950 επιπλέον, επιδιώκοντας τη δημιουργία μιας διαφορετικής εντύπωσης, άρχισε να πειραματίζεται και με το χρωματισμό ορισμένων γλυπτών, τα περισσότερα από τα οποία είχε πλάσει τα προηγούμενα χρόνια. Ο πειραματισμός αυτός δεν είχε διάρκεια, ενώ στη συνέντευξή της στον Ντίμη Αποστολόπουλο το 1954 επεσήμαινε τις δυσκολίες: «Οι αρχαίοι βέβαια το συνήθιζαν πολύ, για μας όμως είναι ένα πολύ λεπτό και δύσκολο πρόβλημα. Η χρωματιστή φιγούρα μου που βλέπετε είναι δουλεμένη πολύ απλά επίτηδες για να δεχθή το χρώμα, γιατί είναι φοβερά επικίνδυνο να χρωματισθεί μια νατουραλιστικά δουλεμένη φιγούρα».

Με τις κόρες και τα γυμνά η Φρόσω Ευθυμιάδη ασχολήθηκε από τα σπουδαστικά της χρόνια την περίοδο 1930-1933 ως τις αρχές της δεκαετίας του ’50. Από τις αρχές της δεκαετίας του ’50 έκανε μια θεαματική αλλαγή στο ύφος της προς μια πολύ αφαιρετική κατεύθυνση. Η αλλαγή αυτή εμφανίστηκε αρχικά σε γυναικείες καθημερινές παρουσίες σε τερακότα εμπνευσμένες από τα ταξίδια της σε χώρες της βόρειας Αφρικής. Έτσι, το ρεαλισμό διαδέχθηκε η απλοποιημένη και έντονα σχηματοποιημένη ή υπαινικτική απόδοση των μορφών, σε συνθέσεις όπως οι δύο «Φιγούρες Μαρόκου», η «Μάνα με παιδί», οι «Γυναίκες Μαρόκου» και οι «Γυναίκες του Λούξορ», στις οποίες η σχηματοποιημένη κελεμπία περιβάλλει το κενό που υποδηλώνει το σώμα. Ανάλογο ύφος χαρακτηρίζει και τους «Έλληνες βοσκούς», τρεις εντελώς σχηματικές αλλά αναγνωρίσιμες φιγούρες με γκλίτσες, στις οποίες οι κάπες σε σχήμα ρόμβου περικλείουν το κενό, που επίσης υποδηλώνει το σώμα.

Τρεις φιγούρες (Μουσική, Τραγούδι, Χορός), 1940

τερακότα στον τροχό, 16Χ10Χ10 εκ., 18Χ9,5Χ9,5 εκ., 14,5Χ9,5Χ9,5 εκ.

αρ. έργων 9055, 9056, 9057

Κόρη καθισμένη, πριν το 1947

τερακότα, 19Χ20,5Χ11 εκ.

αρ. έργου 9106

Κόρη καθισμένη, πριν το 1947

τερακότα, 19Χ20,5Χ11 εκ.

αρ. έργου 9106

Κόρη καθισμένη, πριν το 1947

τερακότα, 19Χ20,5Χ11 εκ.

αρ. έργου 9106

Κόρη καθισμένη, πριν το 1947

τερακότα, 19Χ20,5Χ11 εκ.

αρ. έργου 9106

Κόρη καθισμένη, πριν το 1947

τερακότα, 17Χ19,5Χ9,5 εκ.

αρ. έργου 9109

Κόρη καθισμένη, πριν το 1947

τερακότα, 17Χ19,5Χ9,5 εκ.

αρ. έργου 9109

Κόρη καθισμένη, πριν το 1947

τερακότα, 17Χ19,5Χ9,5 εκ.

αρ. έργου 9109

Κόρη καθισμένη, πριν το 1947

τερακότα, 17Χ19,5Χ9,5 εκ.

αρ. έργου 9109

Κόρη καθισμένη, πριν το 1947

τερακότα, 17Χ19,5Χ9,5 εκ.

αρ. έργου 9109

Κόρη καθισμένη (ή Κόρη σκεπτική), πριν το 1947

τερακότα, 20,5Χ8,5Χ13 εκ.

αρ. έργου 9108

Κόρη καθισμένη (ή Κόρη σκεπτική), πριν το 1947

τερακότα, 20,5Χ8,5Χ13 εκ.

αρ. έργου 9108

Κόρη καθισμένη (ή Κόρη σκεπτική), πριν το 1947

τερακότα, 20,5Χ8,5Χ13 εκ.

αρ. έργου 9108

Κόρη καθισμένη (ή Κόρη σκεπτική), πριν το 1947

τερακότα, 20,5Χ8,5Χ13 εκ.

αρ. έργου 9108

Κόρη καθισμένη (σε κύβο), πριν το 1947

τερακότα, 21Χ15Χ8,5 εκ.

αρ. έργου 9228

Κόρη καθισμένη (σε κύβο), πριν το 1947

τερακότα, 21Χ15Χ8,5 εκ.

αρ. έργου 9228

Κόρη καθισμένη (σε κύβο), πριν το 1947

τερακότα, 21Χ15Χ8,5 εκ.

αρ. έργου 9228

Κόρη καθισμένη (σε κύβο), πριν το 1947

τερακότα, 21Χ15Χ8,5 εκ.

αρ. έργου 9228

Κόρη με στάμνα, π. 1951

γύψος, 147Χ53,5Χ32 εκ.

αρ. έργου 9137

Κόρη με στάμνα, π. 1951

γύψος, 147Χ53,5Χ32 εκ.

αρ. έργου 9137

Κόρη με στάμνα, π. 1951

γύψος, 147Χ53,5Χ32 εκ.

αρ. έργου 9137

Κόρη με στάμνα, π. 1951

γύψος, 147Χ53,5Χ32 εκ.

αρ. έργου 9137

Κόρη με περιστέρι, 1951

τερακότα χρωματισμένη, 82Χ23,5Χ17,5 εκ.

αρ. έργου 9119

Κόρη με περιστέρι, 1951

τερακότα χρωματισμένη, 82Χ23,5Χ17,5 εκ.

αρ. έργου 9119

Κόρη με περιστέρι, 1951

τερακότα χρωματισμένη, 82Χ23,5Χ17,5 εκ.

αρ. έργου 9119

Μάνα με παιδί, μετά το 1950

τερακότα χρωματισμένη, 21,5Χ11Χ13 εκ.

αρ. έργου 9211

Μάνα με παιδί, μετά το 1950

τερακότα χρωματισμένη, 21,5Χ11Χ13 εκ.

αρ. έργου 9211

Μάνα με παιδί μετά το 1950

τερακότα χρωματισμένη, 21,5Χ11Χ13 εκ.

αρ. έργου 9211

Μάνα με παιδί, 1952

τερακότα, 42,5Χ30Χ19,5 εκ.

αρ. έργου 9187

Μάνα με παιδί, 1952

τερακότα, 42,5Χ30Χ19,5 εκ.

αρ. έργου 9187

Μάνα με παιδί, 1952

τερακότα, 42,5Χ30Χ19,5 εκ.

αρ. έργου 9187

Φιγούρα Μαρόκου, 1952

τερακότα, 18Χ17,5Χ9 εκ.

αρ. έργου 9071

Φιγούρα Μαρόκου, 1952

τερακότα, 18Χ17,5Χ9 εκ.

αρ. έργου 9071

Φιγούρα Μαρόκου, 1952

τερακότα, 17,5Χ14,5Χ9,5 εκ.

αρ. έργου 9070

Φιγούρα Μαρόκου, 1952

τερακότα, 17,5Χ14,5Χ9,5 εκ.

αρ. έργου 9070

Φιγούρες Μαρόκου, 1954

τερακότα, 51Χ30Χ14 εκ.

αρ. έργου 9208

Φιγούρες Μαρόκου, 1954

τερακότα, 51Χ30Χ14 εκ.

αρ. έργου 9208

Φιγούρες Μαρόκου, 1954

τερακότα, 51Χ30Χ14 εκ.

αρ. έργου 9208

Γυναίκες του Λούξορ, 1955

χαλκός (χυτό), 33Χ18Χ12 εκ.

αρ. έργου 9090

Γυναίκες του Λούξορ, 1955

χαλκός (χυτό), 33Χ18Χ12 εκ.

αρ. έργου 9090

Γυναίκες Αιγύπτου, 1955

χαλκός, 19X9,5X4 εκ.

αρ. έργου 9087

Έλληνες βοσκοί (ή Τσοπάνοι), 1955

σφυρήλατο σίδερο, 53Χ30Χ20,5 εκ.

αρ. έργου 9152

Γυμνό όρθιο (Καίτη), 1930-1933

τερακότα, 78Χ21,5Χ17 εκ.

αρ. έργου 9246

Γυμνό όρθιο (Καίτη), 1930-1933

τερακότα, 78Χ21,5Χ17 εκ.

αρ. έργου 9246

Γυμνό όρθιο

τερακότα, 28,5Χ23,5Χ16 εκ.

αρ. έργου 9247

Γυμνό όρθιο

τερακότα, 28,5Χ23,5Χ16 εκ.

αρ. έργου 9247

Λουόμενη, μετά το 1945

τερακότα, 21Χ9Χ11,5 εκ.

αρ. έργου 9076

Λουόμενη, μετά το 1945

τερακότα, 21Χ9Χ11,5 εκ.

αρ. έργου 9076

Λουόμενη, μετά το 1945

τερακότα, 21Χ9Χ11,5 εκ.

αρ. έργου 9076

Λουόμενη, μετά το 1945

τερακότα, 21Χ9Χ11,5 εκ.

αρ. έργου 9076

Λουόμενη μετά το 1945

τερακότα, 21Χ9Χ11,5 εκ.

αρ. έργου 9076

Γυμνό καθισμένο σε κύβο, πριν το 1947

τερακότα, 22Χ13Χ11 εκ.

αρ. έργου 9115

Γυμνό καθισμένο σε κύβο, πριν το 1947

τερακότα, 22Χ13Χ11 εκ.

αρ. έργου 9115

Γυμνό καθισμένο σε κύβο, πριν το 1947

τερακότα, 22Χ13Χ11 εκ.

αρ. έργου 9115

Γυμνό καθισμένο σε κύβο, πριν το 1947

τερακότα, 22Χ13Χ11 εκ.

αρ. έργου 9115

Γυμνό καθισμένο, μετά το 1940

τερακότα, 52Χ61Χ32 εκ.

αρ. έργου 9200

Γυμνό, πριν το 1947

τερακότα, 24,5Χ16Χ16 εκ.

αρ. έργου 9075

Γυμνό, πριν το 1947

τερακότα, 24,5Χ16Χ16 εκ.

αρ. έργου 9075

Γυμνό, πριν το 1947

τερακότα, 24,5Χ16Χ16 εκ.

αρ. έργου 9075

Γυμνό, πριν το 1947

τερακότα, 24,5Χ16Χ16 εκ.

αρ. έργου 9075

Γυμνό, πριν το 1947

τερακότα, 24,5Χ16Χ16 εκ.

αρ. έργου 9075

Γυμνό καθιστό σκυμμένο, μετά το 1945

τερακότα, 17,5Χ11,5Χ16 εκ.

αρ. έργου 9117

Γυμνό καθιστό σκυμμένο, μετά το 1945

τερακότα, 17,5Χ11,5Χ16 εκ.

αρ. έργου 9117

Γυμνό καθιστό σκυμμένο, μετά το 1945

τερακότα, 17,5Χ11,5Χ16 εκ.

αρ. έργου 9117

Γυμνό καθιστό σκυμμένο, μετά το 1945

τερακότα, 17,5Χ11,5Χ16 εκ.

αρ. έργου 9117

Γυμνό καθιστό σκυμμένο, μετά το 1945

τερακότα, 17,5Χ11,5Χ16 εκ.

αρ. έργου 9117

Γυμνό (κουρνιαστό), μετά το 1945

τερακότα, 15Χ11Χ8 εκ.

αρ. έργου 9116

Γυμνό (κουρνιαστό), μετά το 1945

τερακότα, 15Χ11Χ8 εκ.

αρ. έργου 9116

Γυμνό (κουρνιαστό), μετά το 1945

τερακότα, 15Χ11Χ8 εκ.

αρ. έργου 9116

Γυμνό (κουρνιαστό), μετά το 1945

τερακότα, 15Χ11Χ8 εκ.

αρ. έργου 9116

Γυμνό μπρούμυτο, μετά το 1947

χαλκός, 8Χ22Χ11 εκ.

αρ. έργου 9074

Γυμνό μπρούμυτο, μετά το 1947

χαλκός, 8Χ22Χ11 εκ.

αρ. έργου 9074

Γυμνό μπρούμυτο, μετά το 1947

χαλκός, 8Χ22Χ11 εκ.

αρ. έργου 9074

Μυθολογικά, θρησκευτικά, αλληγορικά θέματα

Από τα σπουδαστικά της χρόνια η Φρόσω Ευθυμιάδη, παράλληλα με την κεραμική, ασχολήθηκε και με τη γλυπτική, δουλεύοντας συγκεκριμένα θέματα, όπως ζώα, πουλιά, μορφές και προτομές. Η επιλογή των θεμάτων αυτών και η χρησιμοποίηση της τερακότας ως τα μέσα της δεκαετίας του 1950 εκφράζει την αντίληψή της για τον προορισμό και τη λειτουργία της γλυπτικής, την οποία περιγράφει και σε συνέντευξή της στον Ντίμη Αποστολόπουλο το 1954: «… ο πόθος μου δεν είναι η μνημειακή γλυπτική, αλλά μια τέχνη που να συνοδεύει τον άνθρωπο στην καθημερινή του ζωή, πράγμα που μάλλον λείπει από τον τόπο μας». Επιπλέον, «το γλυπτό σε τερρακότα προσφέρεται ιδιαίτερα στη σημερινή αντίληψι για τη διακόσμησι του σπιτιού». Από τα μέσα της δεκαετίας του ΄50 εγκατέλειψε την τερακότα και άρχισε να δουλεύει με μέταλλο, σφυρηλατώντας μόνη της φύλλα ή βέργες ορείχαλκου και σίδερου, τα οποία στη συνέχεια ένωνε με οξυγονοκόλληση ή ηλεκτροκόλληση. Με την τεχνική αυτή δούλευε πλέον όλα τα θέματά της, ανάμεσά τους και τις γυναικείες μορφές, οι οποίες από απλές καθημερινές παρουσίες και γυμνά εξελίχθηκαν σε μυθολογικές, αλληγορικές, ή θρησκευτικές φιγούρες. Επιπλέον, το ρεαλισμό της προηγούμενης περιόδου διαδέχθηκε η απόλυτα σχηματική, υπαινικτική απόδοση στα όρια της αφαίρεσης, ενώ στις συμπαγείς επιφάνειες εισχώρησε το κενό, που σταδιακά μετατράπηκε σε καθοριστικό στοιχείο των συνθέσεων. Η θεματική και στυλιστική αυτή εξέλιξη φαίνεται σε έργα όπως η «Σίβυλλα», η «Νεράιδα», η «Νύμφη», η «Γυναίκα του Λωτ», οι «Ικέτιδες» και οι «Νίκες». Με εξαίρεση τη «Σίβυλλα», όπου τα πλήρη με τα κενά μέρη λειτουργούν σχεδόν ισότιμα, τις «Ικέτιδες» και τη «Γυναίκα του Λωτ» που αποτελεί τη μεγέθυνση ενός μικροσκοπικού κοχυλιού σε ένα συμπαγή όγκο μαρμάρου για να αποδοθεί η ευθυτενής και στατική φιγούρα της γυναίκας που έμεινε στήλη άλατος, οι υπόλοιπες συνθέσεις συντίθενται από σφυρηλατημένες βέργες μετάλλου που υποδηλώνουν το σώμα με τη βοήθεια του κενού και χαρακτηρίζονται από έντονη περιστροφική ή ορμητική προς τα εμπρός κίνηση. Από την άλλη πλευρά, τα σχεδιάσματα της «Σίβυλλας» και της «Γυναίκας του Λωτ» με λεπτές βέργες σίδερου, που αποτελούν την αρχική μελέτη στο χώρο για τις τελικές συνθέσεις, δίνουν μια πληρέστερη εικόνα της διαδικασίας δημιουργίας τους.

Πάνας με αρνάκι, 1941

τερακότα, 96Χ54Χ39 εκ.

αρ. έργου 9045

Ηνίοχος, 1955

σφυρήλατος ορείχαλκος, 23,5Χ27,5Χ8,5 εκ.

αρ. έργου 9170

Ηνίοχος, 1955

σφυρήλατος ορείχαλκος, 23,5Χ27,5Χ8,5 εκ.

αρ. έργου 9170

Κένταυρος, μετά το 1955

ορείχαλκος, 26Χ31Χ14 εκ.

αρ. έργου 9174

Κένταυρος, μετά το 1955

ορείχαλκος, 26Χ31Χ14 εκ.

αρ. έργου 9174

Κενταυρίνα, 1955

χαλκός, 11,5Χ8,5Χ3,5 εκ.

αρ. έργου 9086

Ικέτιδες, 1958

σφυρήλατο σίδερο, 92Χ42Χ16 εκ.

αρ. έργου 9150

Ικέτιδες, 1958

σφυρήλατο σίδερο, 92Χ42Χ16 εκ.

αρ. έργου 9150

Σίβυλλα, 1958

σφυρήλατο σίδερο με χαλκό, 98Χ54Χ37 εκ.

αρ. έργου 9091

Σίβυλλα, 1958

σφυρήλατο σίδερο με χαλκό, 98Χ54Χ37 εκ.

αρ. έργου 9091

Σίβυλλα, 1958

σφυρήλατο σίδερο με χαλκό, 98Χ54Χ37 εκ.

αρ. έργου 9091

Σίβυλλα, 1958

σίδερο, 94Χ56Χ35 εκ.

αρ. έργου 9091/α

Νεράιδα, 1960

σφυρήλατος ορείχαλκος, 140Χ82Χ58 εκ.

αρ. έργου 9158

Νεράιδα, 1960

σφυρήλατος ορείχαλκος, 140Χ82Χ58 εκ.

αρ. έργου 9158

Νεράιδα, 1960

σφυρήλατος ορείχαλκος, 140Χ82Χ58 εκ.

αρ. έργου 9158

Νεράιδα, 1960

σφυρήλατος ορείχαλκος, 140Χ82Χ58 εκ.

αρ. έργου 9158

Νύμφη, 1960

σφυρήλατος ορείχαλκος, 138Χ67Χ43,6 εκ.

αρ. έργου 9051

Νύμφη, 1960

σφυρήλατος ορείχαλκος, 138Χ67Χ43,6 εκ.

αρ. έργου 9051

Νύμφη, 1960

σφυρήλατος ορείχαλκος, 138Χ67Χ43,6 εκ.

αρ. έργου 9051

Νύμφη, 1960

σφυρήλατος ορείχαλκος, 138Χ67Χ43,6 εκ.

αρ. έργου 9051

Ίκαρος, πριν το 1965

σίδερο, 66Χ85,5Χ34 εκ.

αρ. έργου 9147/α

Ίκαρος, πριν το 1965

σφυρήλατος ορείχαλκος, 62Χ82,5Χ36 εκ.

αρ. έργου 9147

Μινωικό, πριν το 1964

σίδερο, χαλκός, ορείχαλκος (σφυρήλατα), 139Χ94Χ2,5 εκ.

αρ. έργου 9183

Νίκη, 1960

σφυρήλατος ορείχαλκος, 103,5Χ84Χ35,5 εκ.

αρ. έργου 9157

Νίκη, 1960

σφυρήλατος ορείχαλκος, 103,5Χ84Χ35,5 εκ.

αρ. έργου 9157

Νίκη, 1960

σφυρήλατος ορείχαλκος, 103,5Χ84Χ35,5 εκ.

αρ. έργου 9157

Νίκη, 1962

γύψος, 107Χ80Χ25 εκ.

αρ. έργου 9156

Νίκη ΙΙ, 1969

σφυρήλατος ορείχαλκος, 170Χ90Χ57 εκ

αρ. έργου 9165

Αδάμ και Εύα, 1955

χαλκός, 64,5Χ18,5Χ10 εκ.

αρ. έργου 9139

Αδάμ και Εύα, 1955

χαλκός, 64,5Χ18,5Χ10 εκ.

αρ. έργου 9139

Σαλώμη, 1958 ή 1959

σίδερο κομμένο με φλόγα οξυγόνου, 130Χ89,5Χ55,5 εκ.

αρ. έργου 9149

Σαλώμη, 1958 ή 1959

σίδερο κομμένο με φλόγα οξυγόνου, 130Χ89,5Χ55,5 εκ.

αρ. έργου 9149

Σαλώμη, 1958 ή 1959

σίδερο κομμένο με φλόγα οξυγόνου, 130Χ89,5Χ55,5 εκ.

αρ. έργου 9149

Η γυναίκα του Λωτ, μετά το 1962

σίδερο, 167,5Χ33Χ27,5 εκ.

αρ. έργου 9151/γ

Η γυναίκα του Λωτ, μετά το 1962

σίδερο, 167,5Χ33Χ27,5 εκ.

αρ. έργου 9151/γ

Η γυναίκα του Λωτ, μετά το 1962

σίδερο, 167,5Χ33Χ27,5 εκ.

αρ. έργου 9151/γ

Η γυναίκα του Λωτ 1962

μάρμαρο, 85Χ21Χ19 εκ.

αρ. έργου 9151

Η γυναίκα του Λωτ, 1962

μάρμαρο, 85Χ21Χ19 εκ.

αρ. έργου 9151

Η γυναίκα του Λωτ, 1962

μάρμαρο, 85Χ21Χ19 εκ.

αρ. έργου 9151

Η γυναίκα του Λωτ, 1962

μάρμαρο, 85Χ21Χ19 εκ.

αρ. έργου 9151

Χορός

Από τα σπουδαστικά της χρόνια η Φρόσω Ευθυμιάδη, παράλληλα με την κεραμική, ασχολήθηκε και με τη γλυπτική, δουλεύοντας συγκεκριμένα θέματα, όπως ζώα, πουλιά, μορφές και προτομές. Η επιλογή των θεμάτων αυτών και η χρησιμοποίηση της τερακότας ως τα μέσα της δεκαετίας του 1950 εκφράζουν την αντίληψή της για τον προορισμό και τη λειτουργία της γλυπτικής, την οποία περιγράφει και σε συνέντευξή της στον Ντίμη Αποστολόπουλο το 1954:: «… ο πόθος μου δεν είναι η μνημειακή γλυπτική, αλλά μια τέχνη που να συνοδεύει τον άνθρωπο στην καθημερινή του ζωή, πράγμα που μάλλον λείπει από τον τόπο μας». Επιπλέον, «το γλυπτό σε τερρακότα προσφέρεται ιδιαίτερα στη σημερινή αντίληψι για τη διακόσμησι του σπιτιού».

Οι γυναικείες μορφές είναι από τα πιο χαρακτηριστικά θέματά της. Ανάμεσά τους συνθέσεις με θέμα το χορό που την απασχόλησαν από τη δεκαετία του 1940 ως τη δεκαετία του 1960, στις οποίες μπορούμε να παρακολουθήσουμε την εξέλιξη από το ρεαλιστικό ύφος των πρώιμων έργων σε τερακότα έως την αφαιρετική απόδοση από τα μέσα της δεκαετίας του 1950. Έτσι, η «Χορεύτρια» σε σφυρήλατο ορείχαλκο της δεκαετίας του ’60 αποτελεί την πολύ αφαιρετική εκδοχή της «Χορεύτριας» σε τερακότα από τη δεκαετία του ’40. Η «Μπαλαρίνα» του 1959 σε σφυρήλατο ορείχαλκο από την άλλη πλευρά, που παρουσίασε το 1965 στα Παναθήναια της Συγχρόνου Γλυπτικής στου Φιλοπάππου, ισορροπώντας στροβιλιζόμενη στο ένα πόδι, συνδυάζει με έξοχο τρόπο τα πλήρη με τα κενά μέρη αγγίζοντας τα όρια της αφαίρεσης. Επιπλέον, αποτελεί το αποκορύφωμα στην απόδοση της στιγμιαίας περιστροφικής κίνησης, που ξεκίνησε γύρω στο 1956 με μια μικρή «Χορεύτρια» σε χαλκό και συνεχίστηκε στη μικρή μεγέθους «Μπαλαρίνα» ένα χρόνο περίπου αργότερα.

Εκτός από τις μεμονωμένες μορφές, ο χορός απασχόλησε τη Φρόσω Ευθυμιάδη και ως ομαδική εκδήλωση. Έτσι, με πρότυπο μια μινωική σύνθεση της νεοανακτορικής περιόδου της Κρήτης, φιλοτέχνησε το 1955 δύο μικρού μεγέθους συνθέσεις με τίτλο «Χορός» και «Ελληνικός χορός» σε μια πολύ σχηματοποιημένη και αφαιρετική εκδοχή, για να καταλήξει σε μια παρεμφερή σύνθεση μεγάλου μεγέθους με επίπεδη απόδοση.

Χορεύτρια, πριν το 1947

τερακότα, 27Χ13Χ9,5 εκ.

αρ. έργου 9096

Χορεύτρια, πριν το 1947

τερακότα, 27Χ13Χ9,5 εκ.

αρ. έργου 9096

Χορεύτρια, πριν το 1947

τερακότα, 27Χ13Χ9,5 εκ.

αρ. έργου 9096

Χορεύτρια, π. 1956

χαλκός (χυτό), 40,5Χ24Χ19 εκ.

αρ. έργου 9092

Χορεύτρια, π. 1956

χαλκός (χυτό), 40,5Χ24Χ19 εκ.

αρ. έργου 9092

Χορεύτρια, π. 1956

χαλκός (χυτό), 40,5Χ24Χ19 εκ.

αρ. έργου 9092

Χορεύτρια, πριν το 1965

σφυρήλατος ορείχαλκος, 46,5Χ29,5Χ18 εκ.

αρ. έργου 9160

Μπαλαρίνα, 1959

σίδερο, 129Χ70,5Χ75 εκ.

αρ. έργου 9155/α

Μπαλαρίνα, 1959

σίδερο, 129Χ70,5Χ75 εκ.

αρ. έργου 9155/α

Μπαλαρίνα 1959

σφυρήλατος ορείχαλκος, 150Χ72Χ50 εκ.

αρ. έργου 9155

Μπαλαρίνα. 1959

σφυρήλατος ορείχαλκος, 150Χ72Χ50 εκ.

αρ. έργου 9155

Μπαλαρίνα. 1959

σφυρήλατος ορείχαλκος, 150Χ72Χ50 εκ.

αρ. έργου 9155

Ελληνικός χορός, 1955

χαλκός, 35,5Χ30Χ27 εκ.

αρ. έργου 9138

Χορός, 1955

χαλκός, 16Χ16Χ15,5 εκ.

αρ. έργου 9085

Χορός, 1955

χαλκός, 16Χ16Χ15,5 εκ.

αρ. έργου 9085

Χορός, 1955

σφυρήλατος ορείχαλκος, 109Χ149Χ104 εκ.

αρ. έργου 9048

Αφηρημένα

Από τα σπουδαστικά της χρόνια η Φρόσω Ευθυμιάδη, παράλληλα με την κεραμική, ασχολήθηκε και με τη γλυπτική, δουλεύοντας συγκεκριμένα θέματα, όπως ζώα, πουλιά, μορφές και προτομές. Ως τις αρχές της δεκαετίας του 1950 οι συνθέσεις της ήταν ρεαλιστικές, στη συνέχεια όμως έκανε μια θεαματική αλλαγή προς μια πολύ αφαιρετική κατεύθυνση, που, από το 1958, την οδήγησε στη δημιουργία και αφηρημένων συνθέσεων. Επιπλέον, από το 1955 είχε εγκαταλείψει την τερακότα, με την οποία δούλευε σχεδόν αποκλειστικά, για να στραφεί στη σφυρηλάτηση του μετάλλου. Δουλεύοντας κυρίως με ορείχαλκο και σίδερο ή χρησιμοποιώντας βέργες μετάλλου, δημιούργησε αφηρημένες συνθέσεις συχνά σαν γραμμικά σχεδιάσματα στο χώρο, αντλώντας από βιόμορφα σχήματα ή κονστρουκτιβιστικά πρότυπα, αλλά και από πραγματικές εικόνες. Έτσι, η «Chinatown» είναι προφανώς εμπνευσμένη από κινέζικα ιδεογράμματα, το «Τοτέμ του βυθού» παραπέμπει σε φυτικά μοτίβα και το «Endless spiral» στο «Μνημείο για την Τρίτη Διεθνή» του Βλαντιμίρ Τάτλιν. Η «Μελέτη στο χώρο», το ένα από τα δύο μόνο έργα που έκανε σε μάρμαρο, είναι μια πολύ αφαιρετική εκδοχή των φουσκωμένων πανιών των ιστιοφόρων , που στη συνέχεια απέδωσε με σφυρήλατες βέργες ορείχαλκου σαν γραμμικό σχεδίασμα στο χώρο στη «Γραφή στο διάστημα». Ο κύκλος των αφηρημένων συνθέσεων έκλεισε γύρω στο 1971, όταν η Φρόσω Ευθυμιάδη δημιούργησε το «Λαβύρινθο», μια δυσδιάστατη γεωμετρική κατασκευή που προκύπτει από το συνδυασμό επαναλαμβανόμενων μοτίβων από μικρές πλάκες ορείχαλκου, που ήταν και το τελευταίο της έργο.

Chinatown, 1958

χαλκός, 49Χ30Χ17 εκ.

αρ. έργου 9175

Chinatown, 1958

χαλκός, 49Χ30Χ17 εκ.

αρ. έργου 9175

Γεωμετρική μελέτη, μετά το 1960

σφυρήλατο σίδερο, 46Χ17Χ16,5 εκ.

αρ. έργου 9159

Γεωμετρική μελέτη, μετά το 1960

σφυρήλατο σίδερο, 46Χ17Χ16,5 εκ.

αρ. έργου 9159

Γεωμετρική μελέτη, μετά το 1960

σφυρήλατο σίδερο, 46Χ17Χ16,5 εκ.

αρ. έργου 9159

Γεωμετρική μελέτη, μετά το 1960

σφυρήλατο σίδερο, 46Χ17Χ16,5 εκ.

αρ. έργου 9159

Γεωμετρική μελέτη, μετά το 1960

σφυρήλατο σίδερο, 39Χ26Χ14 εκ.

αρ. έργου 9166

Γραφή στο διάστημα, 1960

σφυρήλατος ορείχαλκος, 90Χ70Χ28 εκ.

αρ. έργου 9161

Μελέτη στο χώρο, 1964

μάρμαρο, ύψος 46 εκ.

αρ. έργου 9162

Ατέρμονη Σπείρα (Endless Spiral), μετά το 1960

σφυρήλατος ορείχαλκος, 132X19X18 εκ.

αρ. έργου 9186

Ατέρμονη Σπείρα (Endless Spiral), μετά το 1960

σφυρήλατος ορείχαλκος, 132X19X18 εκ.

αρ. έργου 9186

Τοτέμ του βυθού, 1962

σφυρήλατος ορείχαλκος, 330Χ56,5Χ55,5 εκ.

αρ. έργου 9052

Διάλογος, 1963

σίδερο, 35Χ30Χ17,5 εκ., 29Χ23,5Χ11 εκ.

αρ. έργου 9167/α

Διάλογος (μελέτη για σκηνικό), 1963

σίδερο, χαλκός, ορείχαλκος, 35,5Χ41,5Χ18,5 εκ.

αρ. έργου 9167

Διάλογος (μελέτη για σκηνικό), 1963

σίδερο, χαλκός, ορείχαλκος, 35,5Χ41,5Χ18,5 εκ.

αρ. έργου 9167

Ήχος ή Μουσικό όργανο, μετά το 1960

σφυρήλατος ορείχαλκος, 79Χ49Χ12 εκ.

αρ. έργου 9171

Ήχος ή Μουσικό όργανο, μετά το 1960

σφυρήλατος ορείχαλκος, 79Χ49Χ12 εκ.

αρ. έργου 9171

Λαβύρινθος, πριν το 1971

ορείχαλκος με πλεξιγκλάς, 150 Χ68Χ1 εκ.

αρ. έργου 9134

Μετάλλια

Στο εργαστήριο της Φρόσως Ευθυμιάδη βρέθηκαν και ορισμένα προπλάσματα μεταλλίων για το Δήμο Αθηναίων. Είναι πιθανό η κατασκευή τους να της είχε ανατεθεί από τον Κώστα Κοτζιά, που είχε διατελέσει δήμαρχος της Αθήνας την περίοδο 1934-1936 και πάλι το 1951, καθώς ο ίδιος της είχε αναθέσει και τη διακόσμηση υπαίθριων χώρων της Αθήνας με έργα σε τερακότα. Τα μετάλλια αυτά διαφοροποιούνται ως προς το σχήμα, φέρουν όμως παρεμφερείς παραστάσεις: το σταυρό στη μία πλευρά και το κεφάλι της προστάτιδας της πόλης θεάς Αθηνάς στην άλλη, αποτελούν δηλαδή μια εκδοχή του εμβλήματος του Δήμου όπως είναι μέχρι σήμερα.

Αθηνά (μετάλλιο για το Δήμο Αθηναίων)

τερακότα, διάμ. 25 εκ., βάθος 3 εκ.

αρ. έργου 9229

Μετάλλιο για το Δήμο Αθηναίων

γύψος βαμμένος, 29Χ27Χ3 εκ.

αρ. έργου 9242/α

Μετάλλιο για το Δήμο Αθηναίων

γύψος βαμμένος, 29Χ27Χ2,5 εκ.

αρ. έργου 9242/β

Μετάλλιο για το Δήμο Αθηναίων

γύψος βαμμένος, 26Χ23,5Χ2,5 εκ.

αρ. έργου 9240/α

Μετάλλιο για το Δήμο Αθηναίων

γύψος βαμμένος, 29Χ23,5Χ2,5 εκ.

αρ. έργου 9240/β

Μετάλλιο για το Δήμο Αθηναίων

γύψος βαμμένος, 28Χ25,5Χ3,5 εκ.

αρ. έργου 9241/α

Μετάλλιο για το Δήμο Αθηναίων

γύψος βαμμένος, 27,5Χ25Χ3 εκ.

αρ. έργου 9241/β

Μετάλλιο για το Δήμο Αθηναίων

γύψος βαμμένος, 27,5Χ26Χ3 εκ.

αρ. έργου 9244

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ

Πλοηγηθείτε στις μικρογραφίες και δείτε την εξέλιξη του έργου της Φρόσως Ευθυμιάδη ανά δεκαετία.

Δείτε συγκεντρωτικά την εξέλιξη του έργου της κάνοντας κλικ εδώ.

1930-1940

Βάζο με ανάγλυφα άλογα, 1930-1933
τερακότα με υελώδες επίχρισμα
30Χ27Χ27 εκ.
αρ. έργου 11695

1930-1940

Ελαφάκι, 1930-1933
τερακότα με υελώδες επίχρισμα
16,5Χ21Χ12 εκ.
αρ. έργου 11701

1930-1940

Περιστέρι, 1930-1933
τερακότα στον τροχό
9Χ13,5Χ8,5 εκ.
αρ. έργου 9060

1930-1940

Γυμνό όρθιο (Καίτη)1930-1933
τερακότα, 78Χ21,5Χ17 εκ.
αρ. έργου 9246

1930-1940

Πιάτο με κόκορα, π. 1932
τερακότα έγχρωμη, διάμ. 15 εκ.
αρ. έργου 11698

1930-1940

Πιάτο με παράσταση γοργόνας, π. 1932
τερακότα έγχρωμη, διάμ. 20 εκ.
αρ. έργου 11699

1930-1940

Βάζο τοίχου, πριν το 1937
τερακότα, 35Χ13,5Χ13,5 εκ.
αρ. έργου 9206

1930-1940

Γαϊδουράκι όρθιο, πριν το 1937
τερακότα, 40Χ33,5Χ12,5 εκ.
αρ. έργου 9136/β

1930-1940

Κατσικάκι, π. 1937
τερακότα με υελώδες επίχρισμα
38,5Χ29,5Χ15 εκ.
αρ. έργου 9089

1930-1940

Γαϊδουράκι όρθιο,μετά το 1937
χαλκός, 35Χ26Χ8,5 εκ.
αρ. έργου 9136

1930-1940

Κατσικάκι, π. 1938
τερακότα, 36Χ28Χ12 εκ.
αρ. έργου 9107

1930-1940

Κατσικάκι, π. 1938
μπρούντζος, 88 Χ26Χ66 εκ.
αρ. έργου 9044

1930-1940

Παιδί με δελφίνι, π. 1938
τερακότα, 22Χ20Χ10,5 εκ.
αρ. έργου 9227

1930-1940

Ο αρχαιολόγος G. Welter, π. 1938
τερακότα, 34,5Χ20Χ26 εκ.
αρ. έργου 9234

1930-1940

Γιαπωνεζούλα (Kazuko Watanabe), π. 1938
τερακότα, 24Χ16Χ18 εκ.
αρ. έργου 9104

1930-1940

Γιαπωνεζούλα (Kazuko Watanabe), μετά το 1938
τερακότα χρωματισμένη
23Χ16Χ16 εκ.
αρ. έργου 9104/α

1930-1940

Κόρη με άλογο, πριν το 1939
τερακότα χρωματισμένη
30Χ40,5Χ4 εκ.
αρ. έργου 9226

1930-1940

Μοσχαράκι καθισμένο, π. 1939
τερακότα, 11Χ23Χ10,5 εκ.
αρ. έργου 9105

1930-1940

Γαϊδουράκι καθισμένο, 1939
τερακότα, 59,5Χ85Χ42 εκ.
αρ. έργου 9043

1930-1940

Μυκονιατοπούλα, μετά το 1939
τερακότα χρωματισμένη
29Χ20Χ21,5 εκ.
αρ. έργου 9239

1930-1940

Ζαρκάδι με μικρό, 1939-1940
τερακότα, 36Χ25Χ12 εκ.
αρ. έργου 9073

1930-1940

Οι πρόσφυγες, πριν το 1940
τερακότα, 30Χ43,5Χ5 εκ.
αρ. έργου 9230

1930-1940

Ζεύγος ζαρκαδιών, π. 1940
τερακότα, 49Χ87Χ50 εκ.
αρ. έργου 9046/α

1930 – 1940

Τρεις φιγούρες
(Μουσική, Τραγούδι, Χορός), 1940
τερακότα στον τροχό
16Χ10Χ10 εκ.
18Χ9,5Χ9,5 εκ.
14,5Χ9,5Χ9,5 εκ.
αρ. έργων 9055, 9056, 9057

1940-1950

Γαϊδουράκι όρθιο
μετά το 1940
χαλκός, 107Χ81Χ22 εκ.
αρ. έργου 9135

1940-1950

Αλογάκι, μετά το 1940
χαλκός, 82Χ100Χ40 εκ.
αρ. έργου 9111

1940-1950

Γυμνό καθισμένο, μετά το 1940
τερακότα, 52Χ61Χ32 εκ.
αρ. έργου 9200

1940-1950

Θαλάσσιο λιοντάρι, 1940 ή 1941
τερακότα με υελώδες επίχρισμα
14Χ15,5Χ20 εκ.
αρ. έργου 11702

1940-1950

Γοργόνα κρεμαστή
αρχές δεκαετίας 1940
τερακότα, 58Χ54,5Χ13 εκ.
αρ. έργου 9113

1940-1950

Γοργόνα
αρχές δεκαετίας 1940
τερακότα, 55,5Χ37Χ3 εκ.
αρ. έργου 9114

1940-1950

Γοργόνα
αρχές δεκαετίας 1940
τερακότα, 18,5Χ33Χ13 εκ.
αρ. έργου 9094

1940-1950

Πάνας με αρνάκι, 1941
τερακότα, 96Χ54Χ39 εκ.
αρ. έργου 9045

1940-1950

Παιδί με δελφίνι, 1941
(μοτίβο για σιντριβάνι)
τερακότα, 95Χ30Χ83 εκ.
αρ. έργου 9100

1940-1950

Ο αρχιτέκτονας Δημήτρης Πικιώνης, 1941
τερακότα, 31Χ22Χ27 εκ.
αρ. έργου 9101

1940-1950

Ιππόκαμπος, π. 1942
τερακότα, 41,5Χ11Χ18,5 εκ.
αρ. έργου 9248

1940-1950

Αλίκη Ρ., π. 1943
τερακότα, 28Χ22,5Χ24,5 εκ.
αρ. έργου 9079

1940-1950

Ο συγγραφέας Στράτης Μυριβήλης, π. 1943
τερακότα, 35Χ18Χ27 εκ.
αρ. έργου 9209

1940-1950

Πουλιά, 1943
τερακότα στον τροχό
15,5Χ12,5Χ10 εκ.
αρ. έργου 9097

1940-1950

Γυμνό καθιστό σκυμμένο
μετά το 1945
τερακότα, 17,5Χ11,5Χ16 εκ.
αρ. έργου 9117

1940-1950

Λουόμενη, μετά το 1945
τερακότα, 21Χ9Χ11,5 εκ.
αρ. έργου 9076

1940-1950

Γυμνό (κουρνιαστό)
μετά το 1945
τερακότα, 15Χ11Χ8 εκ.
αρ. έργου 9116

1940-1950

Η εγγονή του Δημήτρη Γαλάνη Catherine
1946
τερακότα, 26Χ16Χ20 εκ.
αρ. έργου 9103

1940-1950

Κοκοράκι, πριν το 1947
τερακότα στον τροχό
14,5Χ7Χ11,5 εκ.
αρ. έργου 9210

1940-1950

Κουκουβάγια
(στήριγμα για βιβλία)
πριν το 1947
τερακότα στον τροχό
13Χ12Χ9,2 εκ.
αρ. έργου 9058

1940-1950

Κουκουβάγια
(στήριγμα για βιβλία)
πριν το 1947
τερακότα στον τροχό
13Χ12Χ9,2 εκ.
αρ. έργου 9059

1940-1950

Κόρη καθισμένη, πριν το 1947
τερακότα, 19Χ20,5Χ11 εκ.
αρ. έργου 9106

1940-1950

Κόρη καθισμένη, πριν το 1947
τερακότα, 17Χ19,5Χ9,5 εκ.
αρ. έργου 9109

1940-1950

Κόρη καθισμένη (ή Κόρη σκεπτική)
πριν το 1947
τερακότα, 20,5Χ8,5Χ13 εκ.
αρ. έργου 9108

1940-1950

Κόρη καθισμένη (σε κύβο)
πριν το 1947
τερακότα, 21Χ15Χ8,5 εκ.
αρ. έργου 9228

1940-1950

Χορεύτρια, πριν το 1947
τερακότα, 27Χ13Χ9,5 εκ.
αρ. έργου 9096

1940-1950

Γυμνό, πριν το 1947
τερακότα, 24,5Χ16Χ16 εκ.
αρ. έργου 9075

1940-1950

Γυμνό καθιστό σε κύβο
πριν το 1947
τερακότα, 22Χ13Χ11 εκ.
αρ. έργου 9115

1940-1950

Ο συγγραφέας Νίκος Καζαντζάκης, 1947
τερακότα, 31Χ20,5Χ25 εκ.
αρ. έργου 9102

1940-1950

Γυμνό μπρούμυτο
μετά το 1947
χαλκός, 8Χ22Χ11 εκ.
αρ. έργου 9074

1940-1950

Βάζο με 18 χερούλια
πριν το 1948
τερακότα, 16Χ25Χ25 εκ.
αρ. έργου 9180

1940-1950

Βάζο με ανάγλυφη γεωμετρική διακόσμηση
πριν το 1948
τερακότα στον τροχό
65Χ36,5Χ36,5 εκ.
αρ. έργου 9112

1940-1950

Μοσχαράκι, μετά το 1948
χαλκός, 75,5Χ90Χ35 εκ.
αρ. έργου 9047

1940-1950

Βάζο, 1949
τερακότα έγχρωμη
39Χ27,5Χ20,5 εκ.
αρ. έργου 9062

1950-1960

Κανάτι, μετά το 1949
τερακότα, 27Χ20Χ18,5 εκ.
αρ. έργου 9122

1950-1960

Κανάτι, μετά το 1949
τερακότα, 26Χ22,5Χ25,5 εκ.
αρ. έργου 9182

1950-1960

Πιάτο με σπειροειδή διακόσμηση
μετά το 1949
τερακότα, διάμ. 34 εκ.
αρ. έργου 9127

1950-1960

Καρδάρα με σπειροειδή διακόσμηση
μετά το 1949
τερακότα, 22Χ17,5Χ5 εκ.
αρ. έργου 9121

1950-1960

Γοργόνα, δεκαετία 1950
χαλκός, 30Χ13Χ8,5 εκ.
αρ. έργου 9212/α

1950-1960

Μητέρα με παιδί, μετά το 1950
τερακότα χρωματισμένη
21,5Χ11Χ13 εκ.
αρ. έργου 9211

1950-1960

Κόρη με στάμνα, π. 1951
γύψος, 147Χ53,5Χ32 εκ.
αρ. έργου 9137

1950-1960

Κόρη με περιστέρι, 1951
τερακότα χρωματισμένη
82Χ23,5Χ17,5 εκ.
αρ. έργου 9119

1950-1960

Ζώα των Άνδεων, 1951
τερακότα, 30,5Χ24Χ8,5 εκ.
αρ. έργου 9072

1950-1960

Ο δήμαρχος Αθηνάιων Κώστας Κοτζιάς
πριν το 1952
τερακότα, 35,5Χ24Χ24,5 εκ.
αρ. έργου 9236

1950-1960

Φιγούρα στάμνα, μετά το 1951
τερακότα με εγχάρακτη διακόσμηση
67,5Χ34,5Χ17,5 εκ.
αρ. έργου 9120

1950-1960

Κανάτι, 1952
τερακότα, 21Χ18Χ16,5 εκ.
αρ. έργου 9123

1950-1960

Φιγούρα στάμνα, 1952 ή 1953
τερακότα με εγχάρακτη διακόσμηση
34,5Χ22Χ22,5 εκ.
αρ. έργου 9181

1950-1960

Φιγούρα Μαρόκου, 1952
τερακότα, 18Χ17,5Χ9 εκ.
αρ. έργου 9071

1950-1960

Φιγούρα Μαρόκου, 1952
τερακότα, 17,5Χ14,5Χ9,5 εκ.
αρ. έργου 9070

1950-1960

Μάνα με παιδί, 1952
τερακότα, 42,5Χ30Χ19,5 εκ.
αρ. έργου 9187

1950-1960

Κοκόρι, 1953
τερακότα, 50Χ34,5Χ9 εκ.
αρ. έργου 9064

1950-1960

Κοκόρι, πριν το 1954
τερακότα, 41,5Χ46,5Χ12 εκ.
αρ. έργου 9065

1950-1960

Κοκόρι, πριν το 1954
τερακότα, 43Χ51,5Χ12,5 εκ.
αρ. έργου 9196

1950-1960

Κοκόρι, πριν το 1954
τερακότα, 43Χ35Χ10 εκ.
αρ. έργου 9068

1950-1960

Κοκόρι, πριν το 1954
τερακότα, 45Χ42,5Χ13 εκ.
αρ. έργου 9066

1950-1960

Κοκόρι, πριν το 1954
τερακότα, 37,5Χ44Χ11 εκ.
αρ. έργου 9067

1950-1960

Κοκόρι, πριν το 1954
τερακότα, 53Χ41,5Χ13 εκ.
αρ. έργου 9207

1950-1960

Κοκόρι, πριν το 1954
τερακότα, 45,5Χ41Χ10 εκ.
αρ. έργου 9069

1950-1960

Φασιανός, πριν το 1954
τερακότα χρωματισμένη
20Χ59Χ13 εκ.
αρ. έργου 9185

1950-1960

Κανάτι με παράσταση ψαριών
πριν το 1954
τερακότα, 29Χ21Χ18,5 εκ.
αρ. έργου 9231

1950-1960

Κόκορας, 1954
(διακοσμητικό τοίχου)
τερακότα χρωματισμένη
59,5Χ55,5Χ2 εκ.
αρ. έργου 9184

1950-1960

Φιγούρα στάμνα, 1954
τερακότα, 62Χ32Χ24,5 εκ.
αρ. έργου 9063

1950-1960

Φιγούρα στάμνα, 1954
τερακότα με εγχάρακτη διακόσμηση
31Χ20Χ16 εκ.
αρ. έργου 9061

1950-1960

Φιγούρες Μαρόκου, 1954
τερακότα, 51Χ30Χ14 εκ.
αρ. έργου 9208

1950-1960

Ζώα των Άνδεων, 1954
σφυρήλατο σίδερο
120Χ98Χ34 εκ.
αρ. έργου 9053

1950-1960

Κοκόρι, μετά το 1954
σφυρήλατο σίδερο
43Χ44Χ9 εκ.
αρ. έργου 9188

1950-1960

Κοκόρι, μετά το 1954
σφυρήλατο σίδερο
38Χ43Χ9 εκ.
αρ. έργου 9189

1950-1960

Γοργονούλα, 1955
χαλκός, 41Χ33Χ14 εκ.
αρ. έργου 9080

1950-1960

Κενταυρίνα, 1955
χαλκός, 11,5Χ8,5Χ3,5 εκ.
αρ. έργου 9086

1950-1960

Ηνίοχος, 1955
σφυρήλατος ορείχαλκος
23,5Χ27,5Χ8,5 εκ.
αρ. έργου 9170

1950-1960

Αδάμ και Εύα, 1955
χαλκός, 64,5Χ18,5Χ10 εκ.
αρ. έργου 9139

1950-1960

Ελληνικός χορός, 1955
χαλκός, 35,5Χ30Χ27 εκ.
αρ. έργου 9138

1950-1960

Χορός, 1955
χαλκός, 16Χ16Χ15,5 εκ.
αρ. έργου 9085

1950-1960

Χορός, 1955
σφυρήλατος ορείχαλκος
109Χ149Χ104 εκ.
αρ. έργου 9048

1950-1960

Γυναίκες Αιγύπτου, 1955
χαλκός, 19X9,5X4 εκ.
αρ. έργου 9087

1950-1960

Έλληνες βοσκοί, 1955
σφυρήλατο σίδερο
53Χ30Χ20,5 εκ.
αρ. έργου 9152

1950-1969

Γυναίκες του Λούξορ, 1955
χαλκός, 33Χ18Χ12 εκ.
αρ. έργου 9090

1950-1960

Πουλιά, 1955
χαλκός, 39,5Χ23,5Χ14 εκ.
αρ. έργου 9081/α

1950-1960

Αίγαγρος, 1955
χαλκός, 74Χ41Χ24 εκ.
αρ. έργου 9148

1950-1960

Αίγαγρος, μετά το 1955
σίδερο, 151,5Χ41,5Χ80,5 εκ.
αρ. έργου 9195

1950-1960

Κένταυρος, μετά το 1955
ορείχαλκος, 26Χ31Χ14 εκ.
αρ. έργου 9174

1950-1960

Χορεύτρια, π. 1956
χαλκός, 40,5Χ24Χ19 εκ.
αρ. έργου 9092

1950-1960

Αετός, 1956-1957
σφυρήλατο σίδερο
100Χ95Χ59 εκ.
αρ. έργου 9049

1950-1960

Ικέτιδες, 1958
σφυρήλατο σίδερο
92Χ42Χ16εκ.
αρ. έργου 9150

1950-1960

Σίβυλλα, 1958
σίδερο, 94Χ56Χ35 εκ.
αρ. έργου 9091/α

1950-1960

Σίβυλλα, 1958
σφυρήλατο σίδερο με χαλκό
98Χ54Χ37 εκ.
αρ. έργου 9091

1950-1960

Chinatown, 1958
χαλκός, 49Χ30Χ17 εκ.
αρ. έργου 9175

1950-1960

Σαλώμη, 1958 ή 1959
σίδερο κομμένο με φλόγα οξυγόνου
130Χ89,5Χ55,5 εκ.
αρ. έργου 9149

1950-1960

Η γυναίκα του Λωτ, 1958-1960
γύψος, 83Χ20Χ16,5 εκ.
αρ. έργου 9151/β

1950-1960

Κουκουβάγια, πριν το 1959
σίδερο, 26Χ38Χ24,5 εκ.
αρ. έργου 9082/α

1950-1960

Κουκουβάγια, πριν το 1959
σφυρήλατο σίδερο με χαλκό
26Χ40,5Χ27 εκ.
αρ. έργου 9082

1950-1960

Κουκουβάγια, πριν το 1959
σφυρήλατο σίδερο με επένδυση ορείχαλκου
33Χ19Χ15 εκ.
αρ. έργου 9141

1950-1960

Μπαλαρίνα, 1959
σφυρήλατος ορείχαλκος
150Χ72Χ50 εκ.
αρ. έργου 9155

1950-1960

Μπαλαρίνα, 1959
σίδερο, 129Χ70,5Χ75 εκ.
αρ. έργου 9155/α

1950-1960

Κουκουβάγια αγριεμένη
μετά το 1959
σίδερο, 18Χ41,5Χ20 εκ.
αρ. έργου 9083/α

1950-1960

Κουκουβάγια αγριεμένη
μετά το 1959
σφυρήλατος χαλκός
18Χ42Χ25 εκ.
αρ. έργου 9083

1950-1960

Πουλί, π. 1959
σφυρήλατος χαλκός
64,5Χ60,5Χ26 εκ.
αρ. έργου 9191

1950-1960

Πουλί, π. 1959
σίδερο, 115Χ113,5Χ31 εκ.
αρ. έργου 9153/α

1950-1960

Πουλί, π. 1959
σφυρήλατος ορείχαλκος
126,5Χ113,5Χ38 εκ.
αρ. έργου 9153

1950-1960

Τοτέμ του βυθού
1959-1960
(μακέτα για το έργο αρ. 9052)
σφυρήλατος ορείχαλκος
108Χ18Χ15 εκ.
αρ. έργου 9168

1950-1960

Κουκουβάγια, 1960
σίδερο, 18,5Χ39Χ24 εκ.
αρ. έργου 9142/α

1950-1960

Κουκουβάγια, 1960
σφυρήλατο σίδερο με χαλκό
17Χ39Χ25 εκ.
αρ. έργου 9142

1950-1960

Αετός ΙΙ, 1960
σίδερο, 127Χ91Χ33,5 εκ.
αρ. έργου 9154/α

1950-1960

Αετός ΙΙ, 1960
σφυρήλατος ορείχαλκος
125Χ89Χ33 εκ.
αρ. έργου 9154

1950-1960

Φτερωτός άρχοντας, 1960
σίδερο, 109Χ94Χ23 εκ.
αρ. έργου 9145/α

1950-1960

Φτερωτός άρχοντας, 1960
σφυρήλατος ορείχαλκος
116Χ75Χ23 εκ.
αρ. έργου 9145

1950-1960

Νεράιδα, 1960
σφυρήλατος ορείχαλκος
140Χ82Χ58 εκ.
αρ. έργου 9158

1950-1960

Νεράιδα, 1960
σφυρήλατος ορείχαλκος
140Χ82Χ58 εκ.
αρ. έργου 9158

1950-1960

Νίκη, 1960
σφυρήλατος ορείχαλκος
103,5Χ84Χ35,5 εκ.
αρ. έργου 9157

1950-1960

Γραφή στο διάστημα, 1960
σφυρήλατος ορείχαλκος
90Χ70Χ28 εκ.
αρ. έργου 9161

1960-μετά το 1970

Γεωμετρική μελέτη
μετά το 1960
σφυρήλατο σίδερο
46Χ17Χ16,5 εκ.
αρ. έργου 9159

1960-μετά το 1970

Γεωμετρική μελέτη
μετά το 1960
σφυρήλατο σίδερο
39Χ26Χ14 εκ.
αρ. έργου 9166

1960-μετά το 1970

Ατέρμονη σπείρα (Endless Spiral), μετά το 1960
σφυρήλατος ορείχαλκος
132X19X18 εκ.
αρ. έργου 9186

1960-μετά το 1970

Ήχος ή Μουσικό όργανο
μετά το 1960
σφυρήλατος ορείχαλκος
79Χ49Χ12 εκ.
αρ. έργου 9171

1960-μετά το 1970

Φασιανός, μετά το 1960
σίδερο, 18,5Χ45Χ10 εκ.
αρ. έργου 11709

1960-μετά το 1970

Φασιανός, μετά το 1960
σφυρήλατος ορείχαλκος
34Χ90Χ22 εκ.
αρ. έργου 9146

1960-μετά το 1970

Μινέρβα, 1961
σφυρήλατος χαλκός
36Χ33Χ16 εκ.
αρ. έργου 9143

1960-μετά το 1970

Μινέρβα, 1961
χαλκός, 36,5Χ35,5Χ17,5 εκ.
αρ. έργου 9144

1960-μετά το 1970

Νυχτοπούλι, 1961
σίδερο, 28,5Χ86Χ25 εκ.
αρ. έργου 9084/α

1960-μετά το 1970

Νυχτοπούλι, 1961
σφυρήλατος ορείχαλκος
27Χ86Χ22 εκ.
αρ. έργου 9084

1960-μετά το 1970

Νίκη, 1962
γύψος, 107Χ80Χ25 εκ.
αρ. έργου 9156

1960-μετά το 1970

Η γυναίκα του Λωτ, 1962
μάρμαρο, 85Χ21Χ19 εκ.
αρ. έργου 9151

1960-μετά το 1970

Η γυναίκα του Λωτ, μετά το 1962
σίδερο, 167,5Χ33Χ27,5 εκ.
αρ. έργου 9151/γ

1960-μετά το 1970

Πληγωμένο πουλί, 1962
σίδερο, 24Χ56Χ30 εκ.
αρ. έργου 9164/α

1960-μετά το 1970

Πληγωμένο πουλί, 1962
σφυρήλατος ορείχαλκος
24Χ56Χ25 εκ.
αρ. έργου 9164

1960-μετά το 1970

Τοτέμ του βυθού, 1962
σφυρήλατος ορείχαλκος
330Χ56,5Χ55,5 εκ.
αρ. έργου 9052

1960-μετά το 1970

Κεφαλή κουκουβάγιας
πριν το 1963
σφυρήλατο σίδερο
58Χ64Χ26 εκ.
αρ. έργου 9140

1960-μετά το 1970

Διάλογος, 1963
σίδερο
35Χ30Χ17,5 εκ.
29Χ23,5Χ11 εκ.
αρ. έργου 9167/α

1960-μετά το 1970

Διάλογος, 1963
(μελέτη για σκηνικό)
σίδερο, χαλκός, ορείχαλκος
35,5Χ41,5Χ18,5 εκ.
αρ. έργου 9167

1960-μετά το 1970

Μινωικό, πριν το 1964
σίδερο, χαλκός, ορείχαλκος (σφυρήλατα)
139Χ94Χ2,5 εκ.
αρ. έργου 9183

1960-μετά το 1970

Μελέτη στο χώρο, 1964
μάρμαρο, ύψος 46 εκ.
αρ. έργου 9162

1960-μετά το 1970

Ίκαρος, πριν το 1965
σίδερο, 66Χ85,5Χ34 εκ.
αρ. έργου 9147/α

1960-μετά το 1970

Ίκαρος, πριν το 1965
σφυρήλατος ορείχαλκος
62Χ82,5Χ36 εκ.
αρ. έργου 9147

1960-μετά το 1970

Χορεύτρια, πριν το 1965
σφυρήλατος ορείχαλκος
46,5Χ29,5Χ18 εκ.
αρ. έργου 9160

1960-μετά το 1970

Αναπτέρωμα, 1968
σίδερο, 59Χ35Χ15 εκ.
αρ. έργου 9163/α

1960-μετά το 1970

Αναπτέρωμα, 1968
σφυρήλατος ορείχαλκος
58Χ37Χ16 εκ.
αρ. έργου 9163

1960-μετά το 1970

Νίκη ΙΙ, 1969
σφυρήλατος ορείχαλκος
170Χ90Χ57 εκ.
αρ. έργου 9165

1960-μετά το 1970

Λαβύρινθος, πριν το 1971
ορείχαλκος με πλεξιγκλάς
150Χ68Χ1 εκ.
αρ. έργου 9134

1960-μετά το 1970

Πουλιά (Διάλογος), πριν το 1972
σφυρήλατος ορείχαλκος
118Χ67Χ34 εκ.
αρ. έργου 9050

Άρθρα και συνεντεύξεις

Πλοηγηθείτε στις μικρογραφίες για να δείτε άρθρα, εκπομπές και συνεντεύξεις σχετικά με τη Φρόσω Ευθυμιάδη.

Άρθρα και συνεντεύξεις

Άρθρα και εκπομπές

Πρωΐα, 8 Φεβρουαρίου 1937 (Ι.Μ. Παναγιωτόπουλος, «Αγγεία και ειδώλια»)

Αθηναϊκά Νέα, 4 Οκτωβρίου 1937 (Ε. Τζαμουράνης, «Μία καλλιτέχνις που ασχολείται μόνο με τα ζώα»)

Ελληνίς, 26 Μαρτίου 1938 (Αθηνά Ταρσούλη, «Μία ελληνίδα αγγειοπλάστρια»)

Γυναίκα, 8 Απριλίου 1938 (Διδώ Σωτηρίου, «Η Μεγάλη Πανελλήνιος Καλλιτεχνική Έκθεσις Ζαππείου»)

Ελληνική Επιθεώρησις, Ιούλιος 1938, σ. 186 (Σπ. Παναγιωτόπουλος, «Φρόσω Ευθυμιάδη»)

Γυναίκα, 3 Μαΐου 1939 (Λιλίκα Νάκου, «Οι εξέχουσες Ελληνίδες. Μια νεαρή γλύπτρια. Η Φρόσω Ευθυμιάδη και το έργον της»)

Καθημερινή, 4 Σεπτεμβρίου 1943 (Σπύρος Μελάς, «Κεραμική»)

Έθνος, 29 Δεκεμβρίου 1946 (Ο Καλλιτέχνης, «Η γλύπτρια Φρόσω Ευθυμιάδη»)

Βραδυνή, 16 Ιανουαρίου 1948 (Νίκος Γιαβής, «Η ελληνική τερρακότα»)

Τα Νέα, 11 Δεκεμβρίου 1954 (Ε. Βακαλό, «Μια ωραία έκθεσις»)

Έθνος, 10 Δεκεμβρίου 1954 (Σπ. Παναγιωτόπουλος, «Εκθέσεις»)

Έθνος, 20 Ιουλίου 1955 (Αχ. Μαμάκης, «Το καλλιτεχνικόν ρεπορτάζ της εβδομάδος»)

Ζυγός, τ. 9, Ιούλιος 1956 («Η διεθνής έκθεσις του Μουσείου Ροντέν. Εντυπώσεις της γλύπτριας κ. Φρόσως Ευθυμιάδη-Μενεγάκη»)

Ζυγός, τ. 16, Φεβρουάριος 1957 (Φρόσω Ευθυμιάδη-Μενεγάκη, «Για μια νεοελληνική κεραμική»)

Αρχιτεκτονική, τ. 5, Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 1957 (Φρόσω Ευθυμιάδη, «Πλαστικές επιτεύξεις στην Αμερικανική Αρχιτεκτονική»)

Ζυγός, τ. 24, Οκτώβριος 1957 (Φρόσω Ευθυμιάδη, «Το νέο πλαστικό ιδεώδες στην Αμερικανική γλυπτική»)

Ζυγός, τ. 26, Δεκέμβριος 1957 (Φρόσω Ευθυμιάδη, «Our Museum. Οι Αμερικανοί για τα μουσεία τους»

Ελευθερία, 8 Νοεμβρίου 1959 (Μ.Γ. Αναγνωστοπούλου, «Γλυπτά και κεραμικά της Φρόσως Ευθυμιάδη»)

Ζυγός, τ. 60, Νοέμβριος 1959 (Φρόσω Ευθυμιάδη, «Η V Bienal του Sao Paulo»)

Ανεξάρτητος Τύπος, 14 Μαρτίου 1961 (Άγγελος Δόξας,«Γλυπτική Ευθυμιάδη»)

Ελευθερία, 14 Μαρτίου 1961 (Μ.Γ. Αναγνωστοπούλου, «Μία έκθεσι γλυπτικής»)

Τα Νέα, 17 Μαρτίου 1961 (Ελένη Βακαλό, «Η έκθεσις Φρόσως Ευθυμιάδη»)

Έθνος, 3 Απριλίου 1961 (Σπ. Παναγιωτόπουλος, «Εκθέσεις»)

Εθνικός Κήρυξ, 9 Απριλίου 1961 (Χ. Παπαγεωργίου, «Έκθεσις γλυπτικής Φρόσως Ευθυμιάδη-Μενεγάκη»)

Καθημερινή, 9 Απριλίου 1961 (Άγγελος Προκοπίου, «Εκθέσεις»)

Το Βήμα, 20 Απριλίου 1961 (Μαρίνος Καλλιγάς, «Μια σειρά εκθέσεων»)

Το Βήμα, 15 Φεβρουαρίου 1962 («Η πρόσφατη εργασία της Φρ. Ευθυμιάδη»)

Ελευθερία, 15 Φεβρουαρίου 1962 (Μ.Α., «Μία Ελληνίς γλύπτρια που απέσπασε της διεθνή αναγνώριση»)

Μεσημβρινή, 20 Φεβρουαρίου 1962, («Έκθεσις γλυπτικής της κας Μενεγάκη-Ευθυμιάδη»)

Αθηναϊκή, 24 Φεβρουαρίου 1962 (Αλέκος Δράκος, «Φρόσω Ευθυμιάδη»)

Γυναίκα, αρ. 316, 28 Φεβρουαρίου-13 Μαρτίου 1962 (Μαριάννα Μουτζουρίδου, «Η γλύπτρια Φρόσω Ευθυμιάδη»)

Ελευθερία, 24 Μαΐου 1964 («Σύγχρονα ελληνικά γλυπτά στη Διεθνή έκθεση της Νέας Υόρκης»)

Μεσημβρινή, 13 Φεβρουαρίου 1980 («Μια γυναίκα στην Ακαδημία;»)

Κεραμικά Χρονικά, τ. 45, Ιούλιος-Σεπτέμβριος 1987 (Γεώργιος Νικολακόπουλος, «Φρόσω Ευθυμιάδη. Κεραμική αναγέννηση της Ελλάδος»)

Ελεύθερος Κόσμος, 29 Μαΐου 1980 («Θα βοηθήσω τους καλλιτέχνες αν εκλεγώ ακαδημαϊκός»)

Εικόνες, 28 Μαΐου 1986, σ. 34-38 (Ιωάννης Ιωάννου, «Όνειρα από πηλό και μέταλλο»)

Εκπομπή του BBC Greek Service, 16/9/1955,

Ταινία επικαίρων από το Εθνικό οπτικοακουστικό αρχείο

Συνεντεύξεις

Βραδυνή, 8 Δεκεμβρίου 1949 (Παύλος Κριναίος, «Η καλλιτέχνις της οπτής γης»)

Βραδυνή, 13 Ιανουαρίου 1954

Ταχυδρόμος, έτος Α΄, αρ. 15, 24 Ιουλίου 1954, σ. 3 (Αθηνά Λοράνδου, «Η σημερινή γυναίκα είναι σκλάβα ή τύραννος;»)

Απομαγνητοφωνημένη συνέντευξη στον Ντίμη Αποστολόπουλο για την εκπομπή «Ώρα τέχνης και επιστήμης», Β΄ πρόγραμμα, Πέμπτη, 16 Δεκεμβρίου 1954, 6 μ.μ.

Μεσημβρινή, 7 Μαΐου 1980 (Κίτσα Μπόντζου, Φρόσω Μενεγάκη-Ευθυμιάδη: μια γλύπτρια κτυπά την πόρτα της Ακαδημίας»)

Φωτογραφίες

Φωτογραφίες

Γνωρίστε τη Φρόσω Ευθυμιάδη μέσα από φωτογραφίες του αρχείου της.

Το σπίτι της Φρόσως Ευθυμιάδη

Το σπίτι της Φρόσως Ευθυμιάδη και του Μανώλη Μενεγάκη στην οδό Γρυπάρη 10, Κυπριάδου

Το σπίτι της Φρόσως Ευθυμιάδη και του Μανώλη Μενεγάκη στην οδό Γρυπάρη 10, Κυπριάδου

Η είσοδος του σπιτιού

Άποψη του κήπου. Διακρίνεται ο «Πάνας με αρνάκι» και στο βάθος το «Κατσικάκι»

Το «καθισμένο γαϊδουράκι» στον κήπο του σπιτιού

Το αίθριο του σπιτιού. Στο κέντρο η «Γοργόνα με ψάρι»

Άποψη του καθιστικού Αριστερά στα ράφια μικρές τερακότες της Φρόσως Ευθυμιάδη

Άποψη του καθιστικού με έργα της Φρόσως Ευθυμιάδη και έπιπλα που είχε σχεδιάσει η ίδια

Άποψη του καθιστικού με έργα, διακοσμητικά αντικείμενα και έπιπλα σχεδιασμένα από τη Φρόσω Ευθυμιάδη

Άποψη του καθιστικού με έργα της Φρόσως Ευθυμιάδη

Άποψη του καθιστικού μετά το θάνατο της γλύπτριας

Άποψη του καθιστικού μετά το θάνατο της γλύπτριας

Άποψη του καθιστικού μετά το θάνατο της γλύπτριας

Άποψη του καθιστικού μετά το θάνατο της γλύπτριας

Άποψη του καθιστικού μετά το θάνατο της γλύπτριας

Άποψη του καθιστικού. Σε ιδιαίτερη θέση η «Κόρη με στάμνα»

Άποψη από το «Δωμάτιο του πιάνου» με έργα της Φρόσως Ευθυμιάδη και αντικείμενα από τα ταξίδια της

Άποψη από το «Δωμάτιο του πιάνου» μετά το θάνατo της γλύπτριας με έργα και αντικείμενα από τα ταξίδια της

Άποψη από το «Δωμάτιο του πιάνου» μετά το θάνατo της γλύπτριας με έργα και αντικείμενα από τα ταξίδια της

Άποψη από το «Δωμάτιο του πιάνου» μετά το θάνατo της γλύπτριας με έργα και αντικείμενα από τα ταξίδια της

Άποψη από το «Δωμάτιο του πιάνου» μετά το θάνατo της γλύπτριας με έργα και αντικείμενα από τα ταξίδια της

Άποψη από το «Δωμάτιο του πιάνου» μετά το θάνατo της γλύπτριας με έργα και αντικείμενα από τα ταξίδια της

Άποψη από το «Δωμάτιο του πιάνου» μετά το θάνατo της γλύπτριας με έργα και αντικείμενα από τα ταξίδια της

Άποψη του σπιτιού. Το κοκόρι-φωτιστικό είναι σχεδιασμένο από τη Φρόσω Ευθυμιάδη

Άποψη του σπιτιού μετά το θάνατo της γλύπτριας με αντικείμενα από τα ταξίδια της

Άποψη του σπιτιού με φιγούρες Θεάτρου σκιών

Άποψη του σπιτιού με τερακότες της Φρόσως Ευθυμιάδη

Άποψη του σπιτιού. Το φωτιστικό και το βάζο είναι σχεδιασμένα από τη Φρόσω Ευθυμιάδη

Άποψη του σπιτιού με διακοσμητικά αντικείμενα σχεδιασμένα από τη Φρόσω Ευθυμιάδη και ενθύμια από τα ταξίδια της

Άποψη του σπιτιού Το φωτιστικό είναι σχεδιασμένο από τη Φρόσω Ευθυμιάδη

Άποψη του σπιτιού μετά το θάνατo της γλύπτριας με αντικείμενα από τα ταξίδια της

Άποψη του εκθεσιακού χώρου

Άποψη του εκθεσιακού χώρου

Άποψη του εκθεσιακού χώρου

Άποψη του εκθεσιακού χώρου μετά το θάνατo της γλύπτριας

Άποψη του εκθεσιακού χώρου μετά το θάνατo της γλύπτριας

Άποψη του εκθεσιακού χώρου μετά το θάνατo της γλύπτριας

Άποψη του εκθεσιακού χώρου μετά το θάνατo της γλύπτριας

Άποψη του εκθεσιακού χώρου μετά το θάνατo της γλύπτριας

Άποψη του εκθεσιακού χώρου μετά το θάνατo της γλύπτριας

Άποψη του εργαστηρίου της γλύπτριας στον πρώτο όροφο μετά το θάνατό της

Άποψη του εργαστηρίου της γλύπτριας στον πρώτο όροφο μετά το θάνατό της

Άποψη του εργαστηρίου της γλύπτριας στον πρώτο όροφο μετά το θάνατό της

Άποψη του εργαστηρίου της γλύπτριας στον πρώτο όροφο μετά το θάνατό της

Άποψη του εργαστηρίου της γλύπτριας στον πρώτο όροφο μετά το θάνατό της

Άποψη του εργαστηρίου της γλύπτριας στον πρώτο όροφο μετά το θάνατό της

Άποψη του εργαστηρίου της γλύπτριας στον πρώτο όροφο μετά το θάνατό της

Άποψη του εργαστηρίου της γλύπτριας στον πρώτο όροφο μετά το θάνατό της

Άποψη του εργαστηρίου της γλύπτριας στο υπόγειο μετά το θάνατό της

Άποψη του εργαστηρίου της γλύπτριας στο υπόγειο μετά το θάνατό της

Άποψη του εργαστηρίου της γλύπτριας στο υπόγειο μετά το θάνατό της

Άποψη του εργαστηρίου της γλύπτριας στο υπόγειο μετά το θάνατό της

Άποψη του εργαστηρίου της γλύπτριας στο υπόγειο μετά το θάνατό της

Άποψη του εργαστηρίου της γλύπτριας στο υπόγειο μετά το θάνατό της

Άποψη του εργαστηρίου της γλύπτριας στο υπόγειο μετά το θάνατό της

Άποψη του εργαστηρίου της γλύπτριας στο υπόγειο μετά το θάνατό της

Άποψη του εργαστηρίου της γλύπτριας στο υπόγειο μετά το θάνατό της

Άποψη του εργαστηρίου της γλύπτριας στο υπόγειο μετά το θάνατό της

Άποψη του εργαστηρίου της γλύπτριας στο υπόγειο μετά το θάνατό της

Προσωπικές φωτογραφίες

Προσωπικές φωτογραφίες

Η Φρόσω Ευθυμιάδη όρθια αριστερά με την οικογένειά της

Η Φρόσω Ευθυμιάδη με παραδοσιακή φορεσιά

Η Φρόσω Ευθυμιάδη μαθήτρια

Η Φρόσω Ευθυμιάδη σε νεαρή ηλικία

Ο σύζυγος της γλύπτριας Μανώλης Μενεγάκης

Ο σύζυγος της γλύπτριας Μανώλης Μενεγάκης

Ο σύζυγος της γλύπτριας Μανώλης Μενεγάκης

Η Φρόσω Ευθυμιάδη με την Kazuko Watanabe μοντέλο για τη «Γιαπωνεζούλα»

Η Φρόσω Ευθυμιάδη με το γαϊδουράκι που χρησιμοποίησε ως μοντέλο για τα «Γαϊδουράκια»

Η Φρόσω Ευθυμιάδη πλάι στο «Γαϊδουράκι»

Η Φρόσω Ευθυμιάδη με την ηθοποιό Αλέκα Κατσέλη στα εγκαίνια της ατομικής της έκθεσης στην αίθουσα της εφημερίδας «Το Βήμα», 1954

Η Φρόσω Ευθυμιάδη δουλεύει το «Κατσικάκι»

Η Φρόσω Ευθυμιάδη μπροστά στο «Ζεύγος ζαρκαδιών» σε εγκαίνια έκθεσης (;)

Ο Κώστας Κοτζιάς ποζάρει στο εργαστήριο της Φρόσως Ευθυμιάδη για την προτομή του

Η Φρόσω Ευθυμιάδη δουλεύει την προτομή του Κώστα Κοτζιά

Η Φρόσω Ευθυμιάδη δουλεύει τη «Σίβυλλα»

Η Φρόσω Ευθυμιάδη δουλεύει τη «Σίβυλλα»

Η Φρόσω Ευθυμιάδη δουλεύει το «Πουλί»

Η Φρόσω Ευθυμιάδη δουλεύει το «Πουλί»

Η Φρόσω Ευθυμιάδη δουλεύει τον «Αετό ΙΙ» με λεπτές βέργες σίδερου

Η Φρόσω Ευθυμιάδη δουλεύει τη «Γυναίκα του Λωτ» σε μεγάλο μέγεθος, που τοποθετήθηκε στον τάφο του Μανώλη Μενεγάκη

Η Φρόσω Ευθυμιάδη με τη χορογράφο και ιδρύτρια της Κρατικής Σχολής Χορού Κούλα Πράτσικα κατά τη βράβευσή της από την Ακαδημία Αθηνών το 1974

Η Φρόσω Ευθυμιάδη στα εγκαίνια της Εθνικής Πινακοθήκης στις 17 Μαΐου 1976, με τον πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Καραμανλή, τον πρόεδρο της Δημοκρατίας Κωνσταντίνο Τσάτσο, την Ιωάννα Τσάτσου και τον διευθυντή της Πινακοθήκης Δημήτρη Παπαστάμο

Η Φρόσω Ευθυμιάδη στα εγκαίνια της Εθνικής Πινακοθήκης στις 17 Μαΐου 1976, με τον πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Καραμανλή, τον πρόεδρο της Δημοκρατίας Κωνσταντίνο Τσάτσο, την Ιωάννα Τσάτσου και τον διευθυντή της Πινακοθήκης Δημήτρη Παπαστάμο

Η Φρόσω Ευθυμιάδη στα εγκαίνια της Εθνικής Πινακοθήκης στις 17 Μαΐου 1976 με τον πρόεδρο της Δημοκρατίας Κωνσταντίνο Τσάτσο

Συντήρηση των έργων

Η Εθνική Πινακοθήκη έχει στη συλλογή της τη μεγάλη πλειονότητα των έργων που δημιούργησε η Φρόσω Ευθυμιάδη-Μενεγάκη. Το Εργαστήριο Συντήρησης Γλυπτών είναι υπεύθυνο για τη μελέτη των υλικών και των τεχνικών κατασκευής, τη συντήρηση και τη διατήρηση των γλυπτών, έχοντας το προνόμιο της πρόσβασης στο σύνολο σχεδόν των έργων της γλύπτριας.

Η Φρόσω Ευθυμιάδη-Μενεγάκη φωτογραφημένη στην αυλή του σπιτιού-εργαστηρίου της, κάνοντας το τελικό φινίρισμα της επιφάνειας του μαρμάρου του έργου Η Γυναίκα του Λωτ.

Υλικά κατασκευής

Η Φρόσω Ευθυμιάδη – Μενεγάκη αρχικά ασχολήθηκε με τον πηλό, εντρυφώντας στο υλικό, κατασκευάζοντας μάλιστα ευρετήριο ελληνικών πηλών με συλλογή δειγμάτων που η ίδια έκανε σε ταξίδια σε πολλά μέρη της χώρας. Αργότερα στράφηκε στα κράματα μετάλλων, χρησιμοποιώντας μπρούντζο, αλλά και σιδερένιες ράβδους. Η συλλογή της Πινακοθήκης περιλαμβάνει μεγάλο μέρος γύψινων προπλασμάτων και έργων, καθώς και δύο έργα σε λευκό μάρμαρο.

Η γλύπτρια δουλεύοντας μια προτομή σε πηλό

Πηλός

Η Ευθυμιάδη ασχολήθηκε ιδιαίτερα με την κεραμική για τουλάχιστον είκοσι χρόνια, ξεκινώντας από το ενδιαφέρον της για την πρώτη ύλη, τους τρόπους επεξεργασίας του πηλού, και φτάνοντας μέχρι το να εξελίξει τον τρόπο ψησίματος, ώστε να δημιουργεί μονοκόμματα έργα μεγάλων διαστάσεων. Μελέτησε τις φυσικές ιδιότητες του πηλού, ταξίδεψε στην Ελλάδα και συνέλεξε δείγματα πηλού, ενώ προσπάθησε να βρει λύσεις και απαντήσεις σε θέματα πλαστικής που απασχολούσαν την ίδια και τους άλλους κεραμίστες.

Αρχικά δούλευε απευθείας με πλάσιμο των μορφών, ενώ αργότερα χρησιμοποίησε και τον τροχό παράγοντας πιο αφαιρετικές φόρμες (πουλιά, γυναικείες φιγούρες) και αγγεία ή άλλα χρηστικά αντικείμενα (κανάτια, πιάτα, τσαγιέρες, παιχνίδια). Πειραματιζόμενη σε όλες τις τεχνικές δημιούργησε, επίσης, λίγες βαμμένες και υαλωμένες τερακότες.

Μια μεγάλη ομάδα έργων ήταν η παραγγελία του Κ. Κοτζιά για τον καλλωπισμό πάρκων και σιντριβανιών της πόλης. Η Ευθυμιάδη πραγματοποίησε μια σειρά ζωοπλαστικών έργων με μοντέλα ζωντανά ζώα, τα οποία έφερνε και παρατηρούσε στο εργαστήριό της, ενώ στην αρχή είχε σκοπό όλα τα έργα να φέρουν υαλώδες επίχρισμα, που θα τα έκανε πιο ανθεκτικά απέναντι στους παράγοντες φθοράς κατά την έκθεση στο εξωτερικό περιβάλλον. Τελικά, η έναρξη του πολέμου δεν επέτρεψε την ολοκλήρωση της παραγγελίας, τα έργα παρέμειναν χωρίς υάλωμα, ενώ η γλύπτρια φρόντισε και παρήγαγε αντίγραφα σε μεταλλικά κράματα.

Μία από τις κορνίζες με δείγματα ελληνικών πηλών, τα οποία η ίδια είχε συλλέξει και καταγράψει.

Ένα από τα κεραμικά κοκόρια.

Ένα από τα κεραμικά έργα

Κεραμικά πιόνια για σκάκι

Γύψος

Ο γύψος είναι ένα υλικό που χρησιμοποιείται από τους γλύπτες σε διάφορα στάδια της δουλειάς τους. Μετά την εργασία στον πηλό τα έργα αντιγράφονται στο γύψο και στη συνέχεια παράγονται πήλινα, γύψινα ή χυτευμένα μεταλλικά αντίγραφα. Έτσι, στο εργαστήριο της Ευθυμιάδη υπήρχαν πολλά εκμαγεία έργων, αντίγραφα, αλλά και μοναδικά έργα. Τα καλούπια έργων της ήταν γύψινα, χωρίς άλλα υλικά, όπως σιλικόνη ή λάστιχο, οπότε θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν μελλοντικά για την παραγωγή νέων αντιγράφων ή τη χύτευση νέων έργων.

Γύψινο πρόπλασμα σε ξύλινη βάση. Από αυτό, προέκυψε μετά το αντίστοιχο μπρούντζινο έργο.

Χαλκός

Η Ευθυμιάδη ακολουθώντας την παραδοσιακή τεχνική, έκανε έργα σε πηλό ή γύψο τα οποία στη συνέχεια χύτευε σε κράματα χαλκού (κυρίως μπρούντζο). Παράλληλα, όμως, χρησιμοποίησε και τη συγκόλληση μπρούντζινων ελασμάτων, για τη δημιουργία πιο αφαιρετικών έργων.

Το έργο Κατσικάκι χυτευμένο σε μπρούντζο

Έργο από μπρούτζινα ελάσματα

Σίδηρος

Η Ευθυμιάδη χρησιμοποίησε το σίδηρο για περιορισμένο αριθμό έργων, αλλά δούλεψε πολύ με σιδερένιες βέργες, με τις οποίες μορφοποίησε μια σειρά από «σκελετούς», έργα που πολλές φορές έκανε και σε άλλα υλικά, όπως γύψο ή μπρούντζο.

Έργο «σκελετός» από σιδερένιες βέργες

Μάρμαρο

Το μάρμαρο είναι ένα υλικό που η Ευθυμιάδη δούλεψε ελάχιστα. Ίσως η επιλογή αυτή να οφείλεται στη δυσκολία λάξευσης του μαρμάρου, καθώς χρειάζεται και κάποια σωματική δύναμη, ίσως στο ότι είναι ακριβό υλικό και δύσκολα διαχειρίσιμο (ειδικά συγκρινόμενο με τον πηλό, που δουλεύεται και αποθηκεύεται εύκολα) ή τέλος, μπορεί απλά να μην ήταν το κατάλληλο υλικό για να εκφράσει αυτά που ήθελε με τα έργα της. Το μάρμαρο που έχει επιλέξει για αυτά τα λίγα έργα είναι λευκό (πιθανότατα Πεντελικό).

Μαρμάρινο έργο της Ευθυμιάδη

Τεχνικές κατασκευής

Η Ευθυμιάδη ασχολήθηκε με διάφορες τεχνικές κατασκευής έργων. Ιδιαίτερα με τον πηλό, έχει δημιουργήσει έργα σε αγγειοπλαστικό τροχό, πλασμένα στο χέρι και εμπίεστα σε καλούπια, βαμμένα έργα, υαλωμένα, ενώ εξέλιξε και την τεχνική ψησίματος μεγάλων κεραμικών έργων. Επίσης, ένα θέμα που την απασχόλησε αρκετά ήταν η αδιαβροχοποίηση της επιφάνειας, ώστε να μπορούν να τοποθετηθούν τα κεραμικά έργα με μεγαλύτερη ασφάλεια σε εξωτερικά περιβάλλοντα. Όταν αργότερα στράφηκε στα μέταλλα, και πάλι εργάστηκε με διάφορες τεχνικές επεξεργασίας – χύτευση, συγκόλληση – σφυρηλάτηση. Για την κατασκευή γύψινων προπλασμάτων και γύψινων έργων ακολούθησε τον παραδοσιακό τρόπο του σιδερένιου σκελετού, ενώ και δύο έργα σε λευκό μάρμαρο έχουν δουλευτεί παραδοσιακά, με καλέμι και σφυρί.

Η γλύπτρια λειαίνοντας με τροχό τις συγκολλήσεις σε μεταλλικό έργο

Πλάσιμο του πηλού με τα χέρια

Ο πιο κλασσικός τρόπος επεξεργασίας του πηλού είναι το πλάσιμο με τα χέρια. Η Ευθυμιάδη, έχοντας ιδιαίτερη προτίμηση στη δημιουργία έργων με πηλό, χρησιμοποίησε διαφορετικούς ελληνικούς πηλούς, αξιοποιώντας κάθε φορά τις ιδιαίτερες ιδιότητές τους, κυρίως αναφορικά με το χρώμα και την ευπλαστότητά τους.

Λεπτομέρεια έργου, όπου φαίνεται καθαρά ο τρόπος πλασίματος με τα χέρια των μαλλιών της γοργόνας.

Τροχός κεραμικής

Η Ευθυμιάδη χρησιμοποίησε αρκετά τον τροχό κεραμικής, τόσο για την κατασκευή αγγείων, που αποτελεί και το συνηθέστερο λόγο χρήσης του, όσο και για την παραγωγή έργων.

Κεραμικό αγγείο φτιαγμένο στον τροχό.

Κεραμικό έργο δουλεμένο και στον τροχό.

Εμπίεστα σε καλούπια

Κάποια κεραμικά έργα έχουν γίνει με την πίεση πηλού μέσα σε καλούπι, συνήθως γύψινο. Έτσι, η γλύπτρια κατάφερε να δημιουργήσει μεγάλων διαστάσεων μονοκόμματα έργα, αλλά και ανάγλυφα, που συνήθως κατασκευάζονταν για επιτοίχια ανάρτηση. Τη χρήση καλουπιού για παραγωγή κεραμικών έργων η ίδια η γλύπτρια την έχει ονομάσει «επίτευξη», καθώς το ψήσιμο μεγάλων κεραμικών είναι από τα δυσκολότερα σημεία στην τεχνική της κεραμικής.

Έργο από πηλό που έχει πιεστεί σε κεραμική ή γύψινη μήτρα.

Η πίσω όψη του πήλινου αναγλύφου, όπου διακρίνεται ο τρόπος ενίσχυσης του έργου, καθώς και ο ιδιαίτερος τρόπος ανάρτησης.

Βαμμένα έργα

Τα περισσότερα πήλινα έργα της Ευθυμιάδη έχουν απλά το χρώμα του πηλού ή του γύψου. Παρόλα αυτά, πειραματίστηκε σε κάποια έργα, βάφοντας την επιφάνειά τους. Είναι συνήθως ανθρώπινες μορφές ή αγγεία. Επίσης, έχει δημιουργήσει μια σειρά γύψινων μεταλλίων, που είναι επιζωγραφισμένα και αποτελούν προτάσεις για μεταλλικά μετάλλια.

Κεραμικό κεφάλι κοριτσιού

Κεραμικό ανάγλυφο επιζωγραφισμένο.

Γύψινο μετάλλιο, επιζωγραφισμένο

Υάλωμα

Το υάλωμα είναι ένα άμορφο, διάφανο ή χρωματισμένο με οξείδια μετάλλων, στερεό που εφαρμόζεται με θέρμανση και καλύπτει την επιφάνεια του κεραμικού ακολουθώντας το σχήμα του. Εφαρμόζεται είτε για να κάνει τα κεραμικά αδιαπέραστα από τα υγρά, είτε για διακοσμητικούς λόγους.

Κεραμική τσαγιέρα με υάλωμα σε πράσινο χρώμα

Κεραμικό έργο Κατσικάκι καλυμμένο με υάλωμα

Χύτευση

Ακολουθώντας την παραδοσιακή τεχνική δημιουργίας γλυπτών, πολλά από τα έργα που η Ευθυμιάδη δημιούργησε σε πηλό ή γύψο, στη συνέχεια χυτεύτηκαν σε κράματα χαλκού, κυρίως μπρούντζο και ορείχαλκο. Σε κάποιες περιπτώσεις υπάρχει πάνω στα έργα και η χαρακτηριστική ανάγλυφη σφραγίδα του χυτηρίου.

Έργο σε γύψο από το οποίο προέκυψε το μεταλλικό, μετά τη χύτευση.

Έργο σε μπρούντζο, που προέκυψε με χύτευση.

Ανάγλυφη σφραγίδα χυτηρίου στη βάση έργου

Συγκόλληση

Η Ευθυμιάδη δημιούργησε αρκετά έργα με συγκόλληση σιδερένιων βεργών. Έδινε στις βέργες το επιθυμητό μέγεθος και κλίση, και μετά, χωρίς κάποια περαιτέρω επεξεργασία, τις συγκολλούσε μεταξύ τους με οξυγονοκόλληση.

Λεπτομέρεια έργου φτιαγμένου από οξυγόνο – συγκολλημένες βέργες

Σφυρηλάτηση

Σε κάποια έργα η Ευθυμιάδη χρησιμοποίησε φύλλα μετάλλου τα οποία έκοβε στις επιθυμητές φόρμες, τα σφυρηλατούσε στο αμόνι για τη μορφοποίησή τους και τα συγκολλούσε με οξυγόνο, ώστε να δώσει την τελική μορφή των έργων. Στο τέλος, λείαινε με μηχανικό τρόπο τις ενώσεις και εφάρμοζε τεχνητή πατίνα. Όπως δήλωσε η ίδια σε συνέντευξή της (στον Ντίμη Αποστολόπουλο για την εκπομπή «Ώρα τέχνης και επιστήμης», Β΄ πρόγραμμα, Πέμπτη, 16 Δεκεμβρίου 1954, 6 μ.μ.), την τεχνική της σφυρηλάτησης την έμαθε από τον γλύπτη Κώστα Κουλεντιανό.

Η γλύπτρια ενώ λειαίνει τις ενώσεις που δημιουργήθηκαν κατά την ένωση των σφυρηλατημένων τμημάτων του έργου.

Πατίνες

Ο ρόλος της τεχνητής πατίνας στα έργα από κράματα μετάλλων είναι η προστασία του μετάλλου, αλλά και η αισθητική του έργου. Η Ευθυμιάδη εφάρμοσε καφέ χρώματος πατίνα στα περισσότερα έργα της, που είναι και η πιο συνηθισμένη στα ελληνικά γλυπτά, αλλά για κάποια λίγα έργα της επέλεξε πρασινωπή πατίνα.

Σφυρήλατο σιδερένιο έργο με πρασινωπή πατίνα

Καλούπια

Ακολουθώντας τον παραδοσιακό τρόπο γλυπτικής, για τα έργα που πλάθονται σε πηλό ή γύψο δημιουργούνται καλούπια από γύψο, ώστε είτε να παραχθούν αντίγραφα είτε να χυτευτούν μεταλλικά έργα. Στο έργο της Ευθυμιάδη υπάρχουν και πολλές περιπτώσεις όπου τα καλούπια χρησιμοποιήθηκαν για να δημιουργηθούν αντίγραφα σε πηλό, άδεια εσωτερικά, ώστε να μπορέσουν να ψηθούν. Τα καλούπια αυτά ήταν αποθηκευμένα στο σπίτι-εργαστήριο της γλύπτριας, και τώρα αποτελούν κυρίως ιστορικά τεκμήρια για το έργο της.

Γύψινα καλούπια έργων αποθηκευμένα στο εργαστήριο της Ευθυμιάδη

Γύψινα προπλάσματα

Σύμφωνα με την παραδοσιακή μέθοδο γλυπτικής, τα γύψινα προπλάσματα χρησιμοποιούνται για την αντιγραφή ενός έργου σε άλλο, συνήθως πιο «γερό» και «μόνιμο» υλικό, όπως το μάρμαρο.

Γύψινο πρόπλασμα έργου, από το οποίο προέκυψε το μαρμάρινο έργο «Γυναίκα του Λωτ».

Λεπτομέρεια του γύψινου προπλάσματος, όπου διακρίνονται τα σημάδια που χρησιμοποιούνται για την αντιγραφή του έργου σε άλλο υλικό.

Γλυπτική σε πέτρα

Η Ευθυμιάδη ασχολήθηκε λίγο με τη γλυπτική σε πέτρα. Στη συλλογή της Πινακοθήκης υπάρχουν μόνο δύο έργα της σε μάρμαρο, δουλεμένα με την παραδοσιακή τεχνική.

Εργασίες Συντήρησης

Οι εργασίες συντήρησης στα έργα της Ευθυμιάδη αφορούν στον καθαρισμό της επιφάνειας, στη συγκόλληση, στη στερέωση του υλικού, στη στήριξη του έργου, στη συμπλήρωση μικρών απωλειών, στην αισθητική αποκατάσταση και στην επιφανειακή προστασία.

Συγκόλληση θραυσμάτων κεραμικού έργου

Μία από τις πιο συνηθισμένες φθορές στα γλυπτά είναι τα σπασίματα τμημάτων τους, που μπορεί να συμβούν είτε λόγω αστοχίας υλικού είτε λόγω μηχανικών καταπονήσεων. Τα αποσπασμένα τμήματα συγκολλούνται ώστε να αποκατασταθεί η αρχική όψη του έργου, ενώ το συγκολλητικό επιλέγεται κάθε φορά ανάλογα με το υλικό του έργου και το σημείο της θραύσης (συνυπολογίζοντας δηλαδή τις τάσεις που πρόκειται να δεχτεί).

Κεραμικό έργο με δύο αποσπασμένα τμήματα

Κεραμικό έργο μετά τη συγκόλληση των θραυσμάτων

Καθαρισμός γύψινου έργου ή προπλάσματος

Τα γύψινα έργα ή τα προπλάσματα έχουν συνήθως επιφάνεια επικαλυμμένη με επικαθίσεις σκόνης και αιθάλης. Στην περίπτωση της Ευθυμιάδη τα έργα αυτά βρίσκονταν στον υπόγειο χώρο, όπου οι συνθήκες περιβάλλοντος δεν ήταν ευνοϊκές. Ο καθαρισμός της επιφάνειας έγινε με ήπια μέσα, διατηρώντας τα σημάδια για την αντιγραφή, όπου υπήρχαν.

Στάδιο καθαρισμού γύψινου προπλάσματος

Στάδιο καθαρισμού γύψινου προπλάσματος

Επιφανειακή προστασία μεταλλικού έργου

Μετά τον καθαρισμό και την απομάκρυνση των επικαθίσεων από την επιφάνεια, τα μεταλλικά έργα χρειάζονται κάλυψη της επιφάνειάς τους με κάποιο υλικό που θα τα προστατεύσει από τους παράγοντες φθοράς. Αυτό το υλικό, που συνήθως είναι ειδικό κερί, δίνει παράλληλα τη λάμψη που χρειάζεται για την αισθητική ανάδειξη των έργων.

Μεταλλικό έργο χωρίς επιφανειακή προστασία

Μεταλλικό έργο με επιφανειακή προστασία

Αισθητική αποκατάσταση

Μετά τη συγκόλληση τμημάτων ενός έργου, για λόγους αισθητικούς, συχνά επιλέγεται να γίνει αισθητική αποκατάσταση των σημείων συγκόλλησης, ενώ το ίδιο γίνεται σχεδόν πάντα σε περίπτωση συμπλήρωσης απολεσθέντος τμήματος. Ο σκοπός της αισθητικής βελτίωσης είναι να μην επηρεάζεται η εικόνα του έργου από τις συμπληρώσεις ή τις συγκολλήσεις. Οι επεμβάσεις αυτές ακολουθούν τους κανόνες συντήρησης που ορίζουν να μην είναι διακριτές από απόσταση, αλλά ταυτόχρονα να διακρίνονται από κοντά.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα συντήρησης κεραμικού έργου της Ευθυμιάδη είναι το Γαϊδουράκι, όπου έγινε συγκόλληση των τμημάτων, τα κενά στα σημεία των θραύσεων συμπληρώθηκαν με υλικό πλήρωσης και αποκαταστάθηκαν χρωματικά.

Η κατάσταση του έργου πριν τη συντήρηση

Το έργο μετά τη συγκόλληση και την αισθητική αποκατάσταση

Επιφανειακός καθαρισμός και προστασία μεταλλικού έργου

Τα μεταλλικά έργα συνήθως φέρουν στην επιφάνειά τους προϊόντα διάβρωσης των μετάλλων και ρύπους. Ο καθαρισμός γίνεται με μηχανικά ή χημικά μέσα και στόχος του είναι να αφαιρέσει τις επικαθήσεις, αλλά και να διατηρήσει ταυτόχρονα την τεχνητή πατίνα, που δίνει το χαρακτηριστικό χρώμα που κάθε φορά είχε διαλέξει η γλύπτρια.

Μπρούτζινο έργο πριν τον καθαρισμό της επιφάνειας.

Μπρούντζινο έργο μετά τον καθαρισμό της επιφάνειας.

Προϊόντα διάβρωσης στην επιφάνεια μπρούντζινου έργου (λεπτομέρεια)

Η επιφάνεια μετά τον καθαρισμό των προϊόντων διάβρωσης

Καθαρισμός και προστασία μεταλλικού σκελετού

Τα έργα που έγιναν από συγκόλληση σιδερένιων βεργών και πολλές φορές τα ονομάζουμε «σκελετούς», έχουν συχνά διαβρωμένα τμήματα και αποκολλημένα σημεία. Αρχικά ελέγχεται η σταθερότητα του έργου στη βάση του (όταν έχει) και ενισχύεται όταν χρειάζεται η αντίστοιχη συνδεσμολογία. Μετά τον καθαρισμό της επιφάνειας από τους ρύπους, γίνεται η απομάκρυνση των προϊόντων διάβρωσης, η συγκόλληση τυχόν αποκολλημένων σημείων και η επιφανειακή προστασία, ώστε τα έργα να αποκτήσουν μεγαλύτερη αντοχή απέναντι στην υγρασία, που είναι ο βασικότερος παράγοντας φθοράς τους.

Το έργο πριν από τη συντήρησή του.

Το έργο μετά τη συντήρησή του.

Συγκόλληση θραυσμάτων γύψινου έργου

Σε πολλά από τα γύψινα έργα ή εκμαγεία υπάρχουν θραύσεις, οι οποίες προκύπτουν κυρίως από μηχανικές καταπονήσεις του υλικού, που δεν έχει ιδιαίτερη αντοχή σε αυτές. Τα θραύσματα συγκολλούνται με κόλλα που είναι ικανή να κρατήσει τα κομμάτια ενωμένα, ενώ παράλληλα έχει αντοχή στην υπεριώδη ακτινοβολία (ώστε να μην κιτρινίζει) και είναι αντιστρεπτή (ώστε να μπορεί μελλοντικά να αντικατασταθεί με ασφάλεια).

Εργασία συγκόλλησης τμημάτων γύψινου έργου.

Καθαρισμός κεραμικού έργου

Τα κεραμικά έργα που παρέμεναν σε εσωτερικό χώρο διατηρήθηκαν σε πολύ καλή κατάσταση. Παρόλα αυτά, η σκόνη είχε συσσωρευτεί στην επιφάνειά τους. Αυτό μπορεί να προκαλέσει κυρίως αισθητικό πρόβλημα και έπρεπε να απομακρυνθεί. Ακολουθούνται ήπιες μέθοδοι καθαρισμού, συμβατές με το υλικό κατασκευής.

Στάδιο καθαρισμού κεραμικού έργου

Στήριξη έργου στη βάση

Τα γλυπτά, προκειμένου να σταθούν όρθια, έχουν πολλές φορές κάποιο τρόπο στήριξης σε βάση. Στα έργα της Ευθυμιάδη, συνήθως είναι πίροι που τοποθετούνται μέσα σε βάση ή βιδώνονται σε βάση. Σε κάποιες περιπτώσεις η βάση υπάρχει, ενώ σε άλλες, είναι απλά αναμονές για μελλοντική κατασκευή. Η στήριξη του έργου στη βάση του είναι ο πρώτος έλεγχος που γίνεται από τους συντηρητές.

Μεταλλικό έργο-σκελετός στερεωμένο σε μεταλλική βάση

Μεταλλικό έργο-σκελετός στερεωμένο σε ξύλινη βάση

Αναλύσεις

Κάποιες φορές κατά τη διάρκεια της συντήρησης των έργων της Ευθυμιάδη χρησιμοποιήθηκαν μέθοδοι ανάλυσης και εξέτασης προκειμένου να ληφθούν πληροφορίες για τα υλικά των έργων ή να μελετηθούν παράγοντες φθοράς τους. Χρησιμοποιήθηκε φωτογράφιση μάκρο, στερεομικροσκόπιο για την παρατήρηση της επιφάνειας, ενώ σε συνεργασία με το Ερευνητικό Κέντρο Δημόκριτος έγινε φθορισμός ακτίνων-Χ για ταυτοποίηση κραμάτων μετάλλων, καθώς και για ταυτοποίηση της σύστασης των κεραμικών πλακιδίων της συλλογής της γλύπτριας.

Φωτογραφία μάκρο όπου διακρίνονται τα δακτυλικά αποτυπώματα της γλύπτριας πάνω στον πηλό.

Φωτογραφία από την παρατήρηση στο μικροσκόπιο βιολογικών επικαθήσεων στην επιφάνεια κεραμικού έργου της Ευθυμιάδη.

Πίνακας αποτελεσμάτων ανάλυσης με φορητό x-ray fluorescence του έργου Νίκη ΙΙ. Διαπιστώθηκε ότι το κράμα που χρησιμοποιήθηκε περιέχει χαλκό 65,60%, ψευδάργυρο 34,74%, και ελάχιστο μόλυβδο και μαγγάνιο, και ταυτοποιήθηκε ως το κράμα Cast Brs-260.

Στοιχείο Cu Zn Pb Mn Fe Ni Sn
% περιεκτικότητα στο κράμα 65,5 34,74 0,03 0,02 0 0 0

Φωτογραφία κατά την ανάλυση κεραμικού πλακιδίου με φορητό μηχάνημα φθορισμού ακτίνων-Χ

Έκθεση Αποθήκευση Μεταφορά

Οι συνθήκες έκθεσης και αποθήκευσης των έργων αποτελούν παράγοντα προληπτικής συντήρησης, καθώς με τις κατάλληλες επιλογές μπορούν να προληφθούν φθορές και να εξασφαλιστεί η καλύτερη κατάσταση διατήρησής τους. Οι συνθήκες περιβάλλοντος προτείνονται ανάλογα με τα υλικά και τις τεχνικές κατασκευής των έργων, αλλά η δυνατότητα ελέγχου των συνθηκών εξαρτάται από μια σειρά παραγόντων, όπως τα τεχνικά και μηχανολογικά χαρακτηριστικά του κτιρίου έκθεσης ή αποθήκευσης, και η διαθεσιμότητα οικονομικών πόρων. Ομοίως, η συσκευασία και μεταφορά των έργων επιλέγονται ώστε να τους παρέχουν τη μέγιστη δυνατή ασφάλεια προς τις περιβαλλοντικές συνθήκες, τις μηχανικές καταπονήσεις και την πιθανή αλληλεπίδραση των υλικών τους με τα υλικά συσκευασίας.

Έργο της Ευθυμιάδη, όπως εκτίθεται στη μόνιμη έκθεση της Εθνικής Γλυπτοθήκης.

Έργο στερεωμένο μέσα σε ξυλοκιβώτιο για την ασφαλή μεταφορά του

Έκθεση από τη γλύπτρια

Παρόλο που ο χώρος του σπιτιού της Ευθυμιάδη δεν είχε προδιαγραφές μουσείου και ήταν μικρός για την ποσότητα των έργων, η γλύπτρια είχε φροντίσει να τηρούνται κάποιες βασικές περιβαλλοντικές συνθήκες που προστάτευαν τα έργα από τους φθοροποιούς παράγοντες. Έτσι, στη φωτογραφία βλέπουμε ότι είχε τοποθετήσει τα έργα της πάνω σε βάθρα ώστε να μην είναι σε επαφή με το πάτωμα σε περίπτωση πλημμύρας, αλλά και έχοντας επιλέξει υλικά συμβατά με το υλικό των έργων (από ξύλο, πέτρα, plexiglass® ή μέταλλο), το πάτωμα ήταν ακάλυπτο (χωρίς χαλί, που μπορεί να συμβάλει στη φθορά από μικροοργανισμούς και συσσώρευση ρύπων), ενώ υπήρχε κάποια μικρή απόσταση των έργων από το παράθυρο (προλαμβάνοντας την περίπτωση άμεσης επαφής τους με νερό που ίσως να διείσδυε από τις παρυφές) και τον εξωτερικό τοίχο (αποφεύγοντας την άμεση επαφή με την υγρασία). Στη δεύτερη φωτογραφία διακρίνεται το σύστημα κλιματισμού-εξαερισμού, που βοηθά στο να μην υπάρχουν βίαιες αυξομειώσεις στην υγρασία και τη θερμοκρασία του χώρου, ενώ τα έργα είναι τοποθετημένα ανάλογα με το μέγεθός τους, χωρίς να ακουμπούν ή να στοιβάζονται, παρόλο που η έκθεση με αυτό τον τρόπο έχει μια επικινδυνότητα σε περίπτωση σεισμού. Τα υπόλοιπα έργα ήταν τοποθετημένα σε εσοχές στον τοίχο, ξύλινες προθήκες, ράφια, κρεμασμένα στους τοίχους, πάνω σε μεγάλα αντικείμενα (π.χ. στο πιάνο και στην τηλεόραση), τόσο μέσα στο σπίτι, όσο και στην αυλή.

Έκθεση έργων στο σπίτι-εργαστήρι της γλύπτριας

Έκθεση έργων στο σπίτι-εργαστήριο της γλύπτριας

Αποθήκευση

Το 1995, όταν τα έργα της Ευθυμιάδη περιήλθαν στη συλλογή της Εθνικής Πινακοθήκης, τα περισσότερα βρίσκονταν στο σπίτι-εργαστήριό της, όπου και έγινε η καταγραφή και παραλαβή τους. Μεταφέρθηκαν στις αποθήκες της Εθνικής Πινακοθήκης, ενώ το 2006 στις αποθήκες της Εθνικής Γλυπτοθήκης και τέλος, το 2013, σε ειδικά διαμορφωμένο αποθηκευτικό χώρο εκτός του κτιρίου.

Οι συνθήκες αποθήκευσης σήμερα είναι σύμφωνες με τα διεθνή πρότυπα, παρέχοντας ασφάλεια από τους περισσότερους παράγοντες φθοράς, όπως οι έντονες αλλαγές θερμοκρασίας-υγρασίας, η βιολογική προσβολή, η σκόνη, η πυρκαγιά και η πλημμύρα.

Προσωρινή αποθήκευση των έργων στην αποθήκη της γλυπτοθήκης

Έκθεση

Έργα της Ευθυμιάδη εκτίθενται στη μόνιμη έκθεση της Εθνικής Γλυπτοθήκης, καθώς και στις μόνιμες συλλογές των παρατημάτων της Πινακοθήκης στην Κέρκυρα και τη Σπάρτη, ενώ κατά καιρούς, έχουν συμμετάσχει σε περιοδικές εκθέσεις. Κάθε φορά εξετάζονται οι συνθήκες του χώρου έκθεσης και προτείνονται ανάλογα λύσεις στήριξης, φωτισμού ή περιβαλλοντικών συνθηκών.

Από την έκθεση Νέα αποκτήματα της Εθνικής Πινακοθήκης 1992-2010, Ένας αιώνας Νεοελληνικής Τέχνης

Από την έκθεση Στα άδυτα της Εθνικής Πινακοθήκης, Άγνωστοι θησαυροί από τις συλλογές της

Μεταφορά

Τα έργα της Ευθυμιάδη έχουν μετακινηθεί αρκετές φορές. Η ίδια η γλύπτρια φρόντιζε για την ασφαλή συσκευασία, μεταφορά και αποθήκευσή τους, ιδιαίτερα για τα κεραμικά που είναι πιο ευαίσθητα σε σπασίματα. Κάποια από αυτά χρειάστηκε να συσκευαστούν και να ταξιδέψουν από και προς την Ελλάδα, ακόμη και σε υπερατλαντικά ταξίδια. Κάποια σχετικά στοιχεία υπάρχουν στα γράμματα και τα ημερολόγιά της, όπως για παράδειγμα, ότι τα έργα τα μεγάλα μεταφέρθηκαν ένα-ένα σε καροτσάκι με σακιά γεμάτα χόρτα ή και πακέτα από χαρτί με χόρτο για να τα προστατεύουν (Αύγουστος 1948) ή η πρότασή της να συσκευάζονται τα έργα τυλιγμένα σε χόρτα και λινάτσα. Παρόλα αυτά, βέβαια, δεν έλειψαν και οι αστοχίες, με έργα που ταξίδεψαν και έσπασαν κατά τη μεταφορά, ιδιαίτερα κεραμικά.

Κατά την αρχική παραλαβή τους από το σπίτι-εργαστήριο της Ευθυμιάδη, τα έργα ομαδοποιήθηκαν και συσκευάστηκαν σε ξυλοκιβώτια με υλικό πλήρωσης κενών. Έκτοτε, σε κάθε μεταφορά για αποθήκευση ή για έκθεση, για τη συσκευασία τους χρησιμοποιούνται υλικά και ακολουθούνται διαδικασίες σύμφωνες με τα διεθνή πρότυπα. Αυτό σημαίνει ότι τα υλικά είναι συμβατά με τα υλικά των έργων, χωρίς να προκαλούν οποιαδήποτε αλληλεπίδραση, και παρέχουν την απαιτούμενη προστασία της επιφάνειας. Οι διαδικασίες τοποθέτησης σε κιβώτια και η σταθεροποίηση των έργων μέσα σε αυτά γίνεται με τρόπο που να παρέχει τη μέγιστη προστασία από μηχανικές καταπονήσεις.

Κατά την πρώτη συσκευασία-μεταφορά των έργων, όταν παρελήφθησαν από την Εθνική Πινακοθήκη.

Παράδειγμα γύψινου έργου με ιδιαίτερη ανάγκη προστασίας στις μηχανικές καταπονήσεις. Χρησιμοποιήθηκε υλικό που κόβεται σταδιακά, ακολουθώντας το σχήμα του έργου και δημιουργώντας προστατευτική θήκη, ώστε στη συνέχεια όλο μαζί (έργο και θήκη) να τοποθετηθεί σε χαρτοκιβώτιο συναφών διαστάσεων.

Παράδειγμα μεταφοράς κεραμικού έργου μέσα σε ξυλοκιβώτιο, με κατάλληλη στήριξη.

Συντελεστές

Ιδέα, κείμενα, επιμέλεια
Δρ Τώνια Γιαννουδάκη
Επιμελήτρια της συλλογής γλυπτικής

Κείμενα για τη συντήρηση των έργων
Δρ Μαρία Κλιάφα
Επικεφαλής του εργαστηρίου συντήρησης γλυπτών

Συντήρηση έργων
Δρ Μαρία Κλιάφα, Γιώργος Μαργαρίτης
Εργαστήριο συντήρησης γλυπτών ΕΠΜΑΣ
Δρ Μαρία Πέτρου, Ασημίνα Κουρούνη, Σπύρος Χατζηδάκης

Φωτογραφίες
Σταύρος Ψηρούκης
Φωτογραφικό εργαστήριο ΕΠΜΑΣ
Αρχείο Φρόσως Ευθυμιάδη-Μενεγάκη, ΕΠΜΑΣ
Θάλεια Κυμπάρη

Μετακινήσεις έργων
Ορφεύς Βεϊνόγλου Α.Ε