Σχέδιο ξενάγησης για εκπαιδευτικούς

Στο πέρασμα των χρόνων η ζωγραφική εξελίσσεται σε μια, ως επί το πλείστον, κοσμική και δυτικότροπη τέχνη.

Η βυζαντινή παράδοση υφίσταται στα χρόνια της τουρκοκρατίας, υποκείμενη σε δυτικές επιρροές, ιδίως στις περιοχές της Κρήτης και των Επτανήσων. Στο έργο του Παβία διακρίνουμε τη δυτικότροπη ροή και το βυζαντινό πρότυπο- επίπεδη απόδοση του χώρου και των όγκων, μορφές και κινήσεις μη νατουραλιστικές.

Η τελική αίσθηση συναρτάται από την υπερβατική και όχι από την αισθητή πραγματικότητα.

Οι δυτικές επιρροές απεικονίζονται στα παρακάτω σημεία του έργου:

Ένας από τους σπουδαιότερους ζωγράφους της Ευρωπαϊκής Τέχνης.

Το έργο αυτό ανήκει στην ώριμη περίοδο του καλλιτέχνη, που είναι εκφραστικά και η πιο ακραία και αντισυμβατική. Με δραστικές παρεμβάσεις στο σχέδιο και το χρώμα, απομακρύνεται κάθε στοιχείο φυσικότητας. Το εγχείρημα του, για μια υπερβατική ζωγραφική τον οδηγεί σε τολμηρές εικαστικές λύσεις. Ανάλογο παράδειγμα στην ιστορία της δυτικής Τέχνης δεν συναντάται και αυτός είναι ο λόγος που ο ίδιος και το έργο του θα περιπέσουν σε λήθη για τρείς περίπου αιώνες. Μόλις τον 20ο αιώνα θα τον ανακαλύψουν οι μοντέρνοι καλλιτέχνες και θα ασκήσει μεγάλη επιρροή σε ένα ευρύ φάσμα καλλιτεχνών και κινημάτων της μοντέρνας τέχνης.

Από τους πρώτους «ήρωες» της Νεοελληνικής ζωγραφικής και της λεγόμενης « Σχολής του Μονάχου». Ο ζωγράφος εμπνέεται από το ιστορικό γεγονός, όχι για να το εικονογραφήσει με φυσικότητα και πιστότητα αλλά για να αποτυπώσει τις ιδέες: γενναιότητα, ηρωισμός, δόξα της Ελληνικής Επανάστασης. Ο ζωγράφος στήνει ένα θεατρικό σκηνικό, διαιρώντας την σύνθεση στον ουράνιο και επίγειο κόσμο όπου οι μορφές αποτυπώνονται εξιδανικευτικά.

Ο Γύζης, παρά την ταπεινή του καταγωγή, όπως άλλωστε οι περισσότεροι έλληνες της δύσκολης εκείνης εποχής, διετέλεσε καθηγητής στην Σχολή του Μονάχου. Υπήρξε ένας από τους σημαντικούς ζωγράφους της Γερμανίας και ο σπουδαιότερος της Ελλάδας τον 19ο αιώνα.

Στην συγκεκριμένη ηθογραφία απεικονίζει τη σκηνή των αρραβώνων των παιδιών, ένα έθιμο κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας, που οι Έλληνες με τον τρόπο αυτό προστάτευαν τα παιδιά τους από το παιδομάζωμα. Η σκηνή απεικονίζεται με εξαιρετική σχεδιαστική δεινότητα και φυσικότητα.

Μια πινελιά φωτεινού χρώματος δίπλα στο παράθυρο, υπαινίσσεται τον πραγματικό λόγο της γιορτινής ατμόσφαιρας, ότι δηλαδή τα πάντα εκτυλίσσονται στα κρυφά.

Ο Περικλής Πανταζής ακολούθησε άλλο δρόμο από εκείνον του Μονάχου, που έπαιρναν οι έλληνες καλλιτέχνες την εποχή εκείνη. Βρέθηκε στο Παρίσι και κατόπιν στις Βρυξέλλες και εντάχθηκε σε διάφορες ομάδες καλλιτεχνών της πρωτοπορίας.

Στο έργο του Άρειος Πάγος, υιοθετεί την τεχνική του πρώιμου ιμπρεσσιονισμού, δηλαδή το χτίσιμο της εικόνας με κηλίδες χρώματος, χωρίς την χρησιμοποίηση κλειστών περιγραμμάτων και σχημάτων. Έτσι αποδίδεται το φως και πως αυτό πέφτει πάνω στα διάφορα αντικείμενα και όχι μια «φωτογραφική» περιγραφή τους.

Ένας από τους σπουδαιότερους λαϊκούς ζωγράφους, που άσκησε μεγάλη επιρροή στους καλλιτέχνες της λεγόμενης «Γενιάς του 30».

Την ζωγραφική του διακρίνει μια αθωότητα στην απόδοση των μορφών και του χώρου. Δηλαδή οι επιφάνειες είναι επίπεδες και σχεδόν μονόχρωμες και ο χώρος αποδίδεται με μια απλή και ανεπιτήδευτη προοπτική. Αυτά τα χαρακτηριστικά, μεταξύ άλλων, θεωρήθηκαν «μοντέρνα» και έτσι ο Θεόφιλος αποτέλεσε αναφορά για τους ζωγράφους της «Γενιάς του ΄30» που προσπάθησαν το πάντρεμα της δυτικής μοντέρνας τέχνης και της ελληνικής παράδοσης.

Ο Κόντογλου αποτελεί τον άλλο πόλο αναφοράς για τους καλλιτέχνες της εποχής, αυτόν της βυζαντινής παράδοσης. Ο ίδιος ο Κόντογλου υπήρξε ένας ανανεωτής της βυζαντινής τέχνης και επηρέασε πολλούς μεταγενέστερους αγιογράφους.

Η συγκεκριμένη νωπογραφία δεν είναι αγιογραφία αλλά απεικονίζει διάφορες κοσμικές μορφές. Οι μαθητές του, Τσαρούχης και Εγγονόπουλος ήταν και οι βοηθοί του στην φιλοτέχνηση αυτού του έργου που βρισκόταν στην οικία του.

Ο Κ. Παρθένης είναι από τους πρώτους ζωγράφους που έθεσε τις βάσεις πάνω στις οποίες αναπτύχθηκε το αίτημα του ελληνικού μοντερνισμού.

Στο έργο αυτό, συνδυάζονται στοιχεία από τον Κυβισμό και Συμβολισμό. Ταυτόχρονα, οι απεικονιζόμενες μορφές παραπέμπουν στην αρχαία και βυζαντινή Ελλάδα, ενώ το θέμα αναφέρεται στη νεοελληνική ιστορία. Πρόκειται δηλαδή για τον συγκερασμό της έννοιας ελληνικότητας.

Το φιλόδοξο εγχείρημα, που προσέγγισε ως καλλιτέχνης, αλλά και η μακρά του θητεία, ως καθηγητής, στην Σχολή Καλών Τεχνών, συνιστά το εφαλτήριο για την λεγόμενη γενιά του ’30, που θέτει ως έμβλημά της την ελληνοκεντρισμό, δηλαδή μια ελληνική εκδοχή του δυτικού μοντερνισμού.

Ο Τσαρούχης είχε την ευαισθησία και ευφυΐα, να διακρίνει και να αναδείξει την «μοντερνικότητα» της λαϊκής τέχνης.

Στο έργο του αυτό ο διασυνδέεται η ελληνική λαϊκή παράδοση με τον δυτικό μοντερνισμό. Το δυναμικό σχέδιο με τα έντονα περιγράμματα και οι καθαρές επίπεδες επιφάνειες χρώματος των Fauves,συνυπάρχουν με την χρωματική κλίμακα της λαϊκής τέχνης.

Ο αντιπροσωπευτικότερος ζωγράφους του κινήματος του Σουρεαλισμού στην Ελλάδα.

Ο Εγγονόπουλος, όπως και η πλειοψηφία των ζωγράφων του Σουρεαλισμού, εστιάζει περισσότερο στην εικόνα, ως αφήγηση, παρά στην «εικαστικότητα», δηλ. στο σχέδιο και το χρώμα. Στην «αφήγηση» αυτή κυριαρχεί το παράδοξο, το παράξενο και το ονειρικό. Όλα αυτά με μια δόση ειρωνείας και χιούμορ. Επηρεασμένος, όπως άλλωστε όλοι οι σουρεαλιστές, από τις θεωρίες του Φρόιντ και την ψυχολογία.

Η θεματογραφία του καλύπτει όλο το φάσμα της Ελληνικής ιστορίας, από την Μυθολογία και την αρχαία Ελλάδα, το Βυζάντιο και την νεώτερη Ελλάδα.

Ο Γκίκας, επίγονος του Κυβισμού, αναδεικνύει το χρώμα, ως ισοδύναμο συστατικό στη γεωμετρική αφαίρεση. Έτσι δημιουργείται ένας «ιριδίζων» ή «φωτοτροπικός» κυβισμός που έρχεται σε αντίθεση με τον μονοχρωματικό και αυστηρό Κυβισμό, της πρώτης περιόδου, των ιδρυτών του κινήματος, των Braque και Picasso.

Ο Γιάννης Μόραλης είναι ένας από τους καλλιτέχνες που στρέφονται στην παράδοση. Δημιουργεί αφαιρετικές συνθέσεις, τις δεκαετίες του ’50 και ’60, που συνομιλούν με την αρχαιοελληνική τέχνη δανειζόμενος συγχρόνως και στοιχεία βυζαντινά ακόμα και λαϊκά.

Έτσι βλέπουμε ένα έργο που ήδη έχει πολλές αφαιρετικές διατυπώσεις και ακολούθως τρία μικρότερα έργα–σπουδές, που επιχειρούν τρείς σταδιακές επιπλέον αφαιρετικές εκδοχές του πρώτου.

Η μακρόχρονη εικαστική του έρευνα θα τον οδηγήσει τις επόμενες δεκαετίες της ζωής του, σε μία ακόμα πιο έντονα αφαιρετική και λιτή έκφραση.

Ο Μπουζιάνης είναι από τους πιο αντιπροσωπευτικούς Έλληνες ζωγράφους του Εξπρεσιονισμού.

Το έργο, εδώ, χαρακτηρίζεται από βίαιες και χειρονομιακές πινελιές, οι οποίες διαρρηγνύουν τη φόρμα, αποδίδοντας δραματική ένταση. Ο ζωγράφος εστιάζει στην ενστικτώδη, αυθόρμητη έκφραση, προσπαθώντας παράλληλα να παρακάμψει οποιαδήποτε διανοητική επεξεργασία. Το τελικό αποτέλεσμα αναδύει μια υπαρξιακή αγωνία και αποπνέει έναν πρωτογονισμό που στέκει κριτικά απέναντι στα επιτεύγματα του πολιτισμού. Το θέμα δεν είναι παρά η αφορμή για την προβολή του εσωτερικού και ψυχολογικού κόσμου του ζωγράφου.