Παρίσι – Αθήνα 1675-1919: Η Γέννηση της νεότερης Ελλάδας

Μουσείο Λούβρου

Λίγα λόγια για το σκεπτικό της έκθεσης: Στο εξωτερικό, η λατρεία για τα φημισμένα έργα της ελληνικής αρχαιότητας επισκίαζε επί μακρόν τη γνώση για την Ελλάδα των νεότερων χρόνων. Οι Γάλλοι την ανακαλύπτουν ήδη από τον 17ο αιώνα. Τον 19ο αιώνα, ο γαλλικός και γερμανικός νεοκλασικισμός συνδιαμορφώνουν τη φυσιογνωμία του ελληνικού κράτους, του πρώτου ευρωπαϊκού έθνους-κράτους. Η έκθεση αναδεικνύει τους ιστορικούς, πολιτιστικούς και καλλιτεχνικούς δεσμούς μεταξύ Γαλλίας και Ελλάδας, και τον ρόλο τους στη νεότερη Ελλάδα. Πολυάριθμα ποικίλα εκθέματα μαρτυρούν τον πλούτο και την πολυμορφία του υλικού πολιτισμού που γεννήθηκε στην Ελλάδα, στη χώρα που η Ευρώπη αναγνωρίζει ως μητέρα της.

Το 2021, χρονιά εορτασμού των 200 ετών από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, συμπληρώνονται επίσης δύο αιώνες από την είσοδο της Αφροδίτης της Μήλου στο Μουσείο του Λούβρου. Στην πολυσήμαντη αυτή διπλή επέτειο, το Λούβρο, το μεγαλύτερο γαλλικό εθνικό μουσείο, υπενθυμίζει τη σημαντική θέση που έχει η αρχαία ελληνική τέχνη στις συλλογές του και τον μοναδικό ρόλο της Ελλάδας στη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής, και δη της γαλλικής, πολιτιστικής ταυτότητας. Η έκθεση, που ακολουθεί ένα χρονολογικό νήμα, αναπτύσσεται γύρω από ορισμένα ορόσημα. Κατά τον 17 ο και 18 ο αιώνα, Γάλλοι διπλωμάτες καθ’ οδόν προς την Υψηλή Πύλη, ανακαλύπτουν την Ελλάδα, επαρχία τότε της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας: η Ελλάδα κινεί το ενδιαφέρον καλλιτεχνών και λογίων. Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 και τα γεγονότα που εκτυλίχθηκαν κατά τη διάρκειά της διήγειραν φιλελληνικά αισθήματα στους λαούς της Ευρώπης. Το 1834 η Αθήνα ανακηρύσσεται πρωτεύουσα του νεοσύστατου ελληνικού κράτους. Γαλλικός και γερμανικός νεοκλασικισμός επιδρούν στη φυσιογνωμία της νεότερης Ελλάδας. Η βούληση για την προστασία της εθνικής πολιτιστικής κληρονομιάς οδηγεί στη συνεργασία με δυτικές χώρες και τη συνακόλουθη ίδρυση ξένων αρχαιολογικών ινστιτούτων, μεταξύ των οποίων της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής που ιδρύθηκε πρώτη, το 1846. Η έκθεση επιχειρεί να φωτίσει για πρώτη φορά και τη σχέση μεταξύ της ιστορίας της αρχαιολογίας και της ιστορίας της εξέλιξης του ελληνικού κράτους και των νεότερων τεχνών. Οι ανασκαφές της Δήλου, των Δελφών, της Ακρόπολης έφεραν στο φως μια Ελλάδα με χρώμα, που απέχει από την εικόνα και τους κανόνες του νεοκλασικισμού. Παράλληλα, ανακαλύπτεται το βυζαντινό παρελθόν.

Στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, στις πέντε Παγκόσμιες Εκθέσεις που διοργανώνονται στο Παρίσι (1855, 1867, 1878, 1889, 1900) παρουσιάζεται σε διεθνές επίπεδο η καλλιτεχνική δημιουργία των νεότερων Ελλήνων και Ελληνίδων. Η έκθεση στο Μουσείο του Λούβρου ολοκληρώνεται με επιλεγμένα έργα ζωγράφων της «Ομάδος Τέχνη», η οποία αντιπροσώπευε, κατά κάποιο τρόπο, τις μοντέρνες εκφάνσεις, και η οποία, με πρωτοβουλία του Ελευθέριου Βενιζέλου, εξέθεσε το 1919 στο Παρίσι, με στόχο να προβληθεί η σύγχρονη ελληνική τέχνη. Η Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου, συνδιοργανώτρια της έκθεσης, είναι εκ των βασικών δανειστών. Τόσο η Διευθύντρια Μαρίνα Λαμπράκη Πλάκα όσο και η επιμελήτρια Μαρία Κατσανάκη έχουν επίσης κείμενα στον κατάλογο της έκθεσης. Όπως τονίζει ο Διευθυντής του Μουσείου του Λούβρου στον πρόλογό του, οι εκθέσεις που διοργάνωσε τις τελευταίες δεκαετίες η Εθνική Πινακοθήκη συνέβαλαν σε μεγάλο βαθμό στη γνώση που έχουμε σήμερα για την ιστορία της ελληνικής τέχνης του 19 ου αιώνα και των αρχών του 20ού.

Η Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου δανείζει συνολικά 28 έργα, εκ των οποίων 22 ζωγραφικά και 7 γλυπτά. Έμφαση έχει δοθεί στα έργα που παρουσιάστηκαν στις Παγκόσμιες Εκθέσεις του Παρισιού κατά τον 19 ο αιώνα. Μεταξύ αυτών, σημαντικές συνθέσεις των εκπροσώπων της λεγόμενης «Σχολής του Μονάχου» (Νικηφόρου Λύτρα, Νικόλαου Γύζη, Γεώργιου Ιακωβίδη κλπ.), αλλά και ζωγράφων που σπούδασαν και έζησαν στο Παρίσι, όπως ο Θεόδωρος Ράλλης και ο Ιάκωβος Ρίζος. (Ο πίνακας του Ρίζου Αθηναϊκή βραδιά ή Στην ταράτσα, έργο του 1897, που παρουσιάστηκε στην Παγκόσμια Έκθεση του 1900, επελέγη για την αφίσα και το εξώφυλλο του καταλόγου της έκθεσης). Δρόσης και Χαλεπάς συγκαταλέγονται μεταξύ των γλυπτών. Στην τελευταία ενότητα της έκθεσης («Ομάς Τέχνη»), που φθάνει έως το 1919, παρουσιάζονται τέσσερις πίνακες των Νίκου Λύτρα, Παρθένη, Μαλέα και Γαλάνη.

Μαρίνα Λαμπράκη Πλάκα, Μαρία Κατσανάκη

(Με στοιχεία από το γαλλικό δελτίο τύπου και το προλογικό σημείωμα του γαλλικού καταλόγου της έκθεσης) 

Η έκθεση συνοδεύεται από κατάλογο 504 σελίδων, σε επιμέλεια του Jean-Luc Martinez, με επιστημονικά κείμενα ειδικών μελετητών και πλούσια εικονογράφηση.Η έκθεση αποτελεί καρπό συνεργασίας μεταξύ του Μουσείου του Λούβρου και ελληνικών μουσείων. Η Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλέξανδρου Σούτσου μετέχει στην οργάνωση της έκθεσης. Από την Ελλάδα, το Μουσείο Μπενάκη, το Βυζαντινό Μουσείο, εφορείες αρχαιοτήτων, η Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή Αθηνών κ.ά., δανείζουν επίσης έργα: πίνακες, σχέδια, γλυπτά, αρχαία και βυζαντινά εκθέματα, φωτογραφίες, φορεσιές.