Μεταμορφώσεις του μοντέρνου. Η ελληνική εμπειρία

Το ιστορικό πλαίσιο της ιδεολογίας του μοντερνισμού ορίζεται από τη νέα κοινωνική πραγματικότητα, που συνάπτεται με τη βιομηχανική επανάσταση και την ιδέα της προόδου.
Ο μοντερνισμός προετοιμάστηκε από τον 19ο αιώνα αλλά εκδηλώθηκε πολύτροπα και εκρηκτικά στις αρχές του 20ού, στις παραμονές του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Η ρήξη με την παράδοση γίνεται πλέον συνειδητή ανάγκη και αγωνιστικό σύνθημα της ανανέωσης.
Είναι ακριβώς η εποχή που η έννοια του μοντερνισμού πλουτίζεται με νέες αποχρώσεις για να ταυτιστεί τελικά με την έννοια της πρωτοπορίας.
Ο όρος πρωτοπορία, που κατάγεται από το στρατιωτικό λεξιλόγιο, έχει κι αυτός την προϊστορία του στον 19ο αιώνα, στις θεωρίες του ουτοπικού σοσιαλισμού, που επιφύλασσαν στον καλλιτέχνη και στον διανοούμενο ρόλο εμπροσθοφυλακής στην κοινωνική αναμόρφωση.
Γύρω στα 1910 αρκετοί καλλιτέχνες φτάνουν από διαφορετικούς δρόμους στον ίδιο οριακό στόχο: στην πλήρη αυτοσημία των μορφών, στην απόλυτη αυτονομία του έργου τέχνης, στην αφαίρεση. Το έργο τέχνης δεν παραπέμπει πλέον πουθενά, παρά μόνο στον εαυτό του, αυτοσημαίνεται.
Η διάδοση των μοντερνιστικών ιδιωμάτων δημιουργεί νέες εστίες πρωτοπορίας μετά τον πόλεμο σε περιφερειακά κέντρα και κυρίως στην Αμερική, που μετά το ’50 θα διεκδικήσει και θα κατακτήσει τα σκήπτρα της διεθνούς πρωτοπορίας. Ο ελληνικός μοντερνισμός, που αναπτύσσεται ακριβώς αυτή τη δεκαετία, μετά τα δεινά της Κατοχής και του Εμφυλίου, ανήκει σ’ αυτή την περιφερειακή έκρηξη και αναζωπύρωση.
«Μεταμορφώσεις του μοντέρνου, η ελληνική εμπειρία». Υπάρχει πράγματι ένας ελληνικός μοντερνισμός και ποιος είναι ο χαρακτήρας του; Σ’ αυτό το εξαιρετικά σύνθετο ερώτημα φιλοδόξησε να δώσει μιαν απάντηση η έκθεση που επιμελήθηκε η Άννα Καφέτση, Επιμελήτρια της ΕΠΜΑΣ, και νυν Διευθύντρια του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης.
Το κριτήριο της «αυτονομίας της πλαστικής γλώσσας» πρυτάνευσε στην επιλογή των 100 και πλέον Ελλήνων καλλιτεχνών που εκπροσωπήθηκαν με έργα τους στην έκθεση και που προέρχονταν τόσο από την μητρόπολη όσο και από τη διασπορά.

Επιστημονική επιμέλεια
Άννα Καφέτση 
Επιμελήτρια της ΕΠΜΑΣ

Χορηγός: MIDLAND BANK