Αναζητώντας την Αθανασία – Η Τέχνη του Πορτραίτου στις Συλλογές του Λούβρου

Η νέα Εθνική Πινακοθήκη – Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου εγκαινιάζει την εκθεσιακή της δραστηριότητα με μια επιβλητική  έκθεση αφιερωμένη στην «Τέχνη του πορτραίτου στις συλλογές του Λούβρου». Η έκθεση, που καλύπτει περισσότερα από 3000 χρόνια ιστορίας, ξεκινά από την πιο βαθιά αρχαιότητα, από τα βασίλεια της Μέσης Ανατολής και την Αίγυπτο, διατρέχει  την ελληνορωμαïκή περίοδο, με τα εμβληματικά πορτραίτα του Ομήρου, του Μεγάλου Αλεξάνδρου και του ρωμαίου αυτοκράτορα Τραïανού, για να καταλήξει   στα νεκρικά προσωπεία του Φαγιούμ.  Η επιλογή των έργων συνεχίζεται με την επικράτηση του Χριστιανισμού, όταν  ο ιδεαλισμός επικαλύπτει  την προσωπικότητα του ατόμου, για να μας οδηγήσει τελικά  στην θριαμβευτική ανάδυση του ανθρώπινης μορφής στα χρόνια της Αναγέννησης. Τέλος, διασχίζοντας το επιδεικτικό Μπαρόκ, με τα επίσημα πορτραίτα βασιλέων και ευγενών, αλλά και  με τις αιφνίδιες συνταρακτικές  ψυχολογικές παρεκβάσεις του, η έκθεση παρουσιάζει τους φιλοσόφους του Διαφωτισμού, αναφέρεται στην Γαλλική Επανάσταση με το συγκλονιστικό πορτραίτο του Ζακ Λουί Νταβίντ («Ο θάνατος του Μαρά»), αλλά και  στον Ναπολέοντα, αρχικά θριαμβευτή, στο αριστούργημα του Αντουάν Ζαν Γκρο «Ο Ναπολέων διασχίζει την Γέφυρα της Αρκόλης», και αργότερα ηττημένο και εξόριστο, με την συνταρακτική νεκρική του μάσκα. Τέλος η έκθεση φτάνει ως τα χρονικά όρια των συλλογών  του μουσείου του Λούβρου με χαρακτηριστικά έργα του Ένγκρ και του Ντελακρουά.   

Καμιά κοινωνική κατηγορία δεν απουσιάζει από αυτή την πλούσια συλλογή: γυναίκες, παιδιά, οικογένειες, αντιπροσωπεύονται με αριστουργήματα μεγάλων καλλιτεχνών. Ανάμεσα στους μεγάλους καλλιτέχνες θα συναντήσουμε τα ονόματα των Μποτιτσέλι, Βερονέζε, Γκρέκο, Βελάσκεθ, Ρέμπραντ, Γκόγια, Ρέινολτς,  Νταβίντ, Ένγκρ, Ντελακρουά κ.ά.   Είναι τα πρόσωπα της ιστορίας και η ίδια η ζωντανή ιστορία της τέχνης. Οι επιμελητές της έκθεσης επέλεξαν μιαν όχι γραμμική ιστορική παρουσίαση των έργων, αλλά μια θεματική οργάνωση του υλικού, με βάση κυρίως την κοινωνική λειτουργία του πορτραίτου σε κάθε εποχή. Κάθε εποχή αντιπροσωπεύεται από χαρακτηριστικά έργα που εικονογραφούν την λειτουργία και τον συμβολισμό του πορτραίτου την συγκεκριμένη περίοδο.

Το ιστορικό της διοργάνωσης
Ο  προγραμματισμός των πρώτων περιοδικών εκθέσεων ενός νέου μουσείου συνδέεται παραδοσιακά με το όραμα του διευθυντή του για την πολιτική και την εικόνα του. Ιδιαίτερα μάλιστα όταν αυτό  διαθέτει μια επιβλητική αίθουσα περιοδικών εκθέσεων, που ξεπερνά σε έκταση τα 2000 μ² ( Αίθουσα «΄Ιδρυμα Αντώνιος Ε. Κομνηνός»), η οποία εγκαινιάζεται με αυτή την εμβληματική έκθεση. Από πολύ καιρό είχα καταλήξει στην ιδέα ότι αν κάθε χρόνο το μουσείο όφειλε και μπορούσε να διοργανώνει δυο μεγάλες εκθέσεις, πλάι σε ευάριθμες μικρότερες, αυτές θα έπρεπε να καλύπτουν τόσο την ελληνική ιστορία της τέχνης όσο και την τέχνη άλλων χωρών. Η παρουσίαση των μονίμων συλλογών μας έδινε κατά τεκμήριο ένα πανόραμα της ιστορίας της νεότερης ελληνικής τέχνης, η πρώτη επομένως  σημαίνουσα  έκθεση μπορούσε και όφειλε να αφιερωθεί σε ένα εκθεσιακό γεγονός, που θα αποτελούσε φόρο τιμής της νέας Εθνικής Πινακοθήκης προς ένα μεγάλο αδελφό ξένο μουσείο. Επιλέξαμε το Λούβρο, όχι μόνο λόγω του τεράστιου πλούτου των συλλογών του, αλλά και λόγω των παραδοσιακών δεσμών ανάμεσα στις δυο χώρες Ελλάδα και Γαλλία; Τους δεσμούς αυτούς αναδεικνύει με εύγλωττο  τρόπο η πολυσήμαντη επετειακή έκθεση «Παρίσι-Αθήνα, η γέννηση της νεότερης Ελλάδας, 1675-1919»,  που αφιερώνει αυτό τον καιρό το Μουσείο του Λούβρου στη χώρα μας, συνεορτάζοντας μαζί μας τα 200 χρόνια από την Παλιγγενεσία. Μια  έκθεση που αποτελεί καρπό συνεργασίας ανάμεσα στην Εθνική Πινακοθήκη και στο Λούβρο, πλάι και σε άλλα ελληνικά μουσεία. 

Πριν από τέσσερα χρόνια πραγματοποιήθηκε η συνάντησή μου στο Λούβρο με τον επίτιμο πλέον πρόεδρο και διευθυντή του διάσημου γαλλικού μουσείου Ζαν-Λυκ Μαρτινέζ (Jean-Luc Martinez). Είχα ζητήσει να τον συναντήσω για να συζητήσουμε την πρότασή μου, καθώς έβλεπα να προχωρεί το εργοτάξιο της Εθνικής Πινακοθήκης προς την ολοκλήρωσή του κτιρίου.  Η ανταπόκρισή του στην ιδέα μου υπήρξε ενθουσιώδης. Εκείνος μου πρότεινε την έκθεση του «Πορτραίτου στις συλλογές του Λούβρου», μια έκθεση που είχε ήδη παρουσιαστεί  στην Ιαπωνία, αλλά που δέχτηκε με προθυμία, σε συνεργασία με τους αρμόδιους διευθυντές και επιμελητές του μουσείου, να την τροποποιήσει και να την εμπλουτίσει με νέα  αντιπροσωπευτικά αριστουργήματα από τις πλούσιες συλλογές του μουσείου, ειδικά για την Εθνική Πινακοθήκη. 

Η συνεργασία με το Μουσείο του Λούβρου θεμελίωσε σχέσεις βαθιάς συναδελφικής φιλίας με τον επίτιμο πρόεδρο και διευθυντή  Ζαν-Λυκ Μαρτινέζ, που μας τίμησε με αλλεπάλληλες επισκέψεις κατά την διάρκεια της προετοιμασίας της έκθεσης Παρίσι-Αθήνα, αλλά και για να παρακολουθήσει από κοντά τις εργασίες της νέας Εθνικής Πινακοθήκης. Αλλά και η νέα πρόεδρος και διευθύντρια του Λούβρου, η διακεκριμένη ιστορικός τέχνης κυρία Λωράνς ντε Κάρ (Laurence des Cars) χαιρέτισε και αγκάλιασε με θέρμη και ενθουσιασμό τόσο την συνεργασία μας στην έκθεση Παρίσι –Αθήνα, όσο και την έκθεση του πορτραίτου. 

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΕΚΘΕΣΗΣ:

ΙΔΕΑ-ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ: Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, 

Διευθύντρια ΕΠΜΑΣ

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ:

ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΟΥ ΛΟΥΒΡΟΥ: Λυντοβίκ Λωζιέ (Ludovic Laugier)

Επιμελητής Ελληνικών, Ετρουσκικών και Ρωμαϊκών Αρχαιοτήτων  Κομ Φαμπρ (Côme Fabre), Επιμελητής στο τμήμα Ζωγραφικής. Συντονισμός της έκθεσης: Αλίν Φρανσουά-Κολέν (Aline François–Colin), Αναπληρώτρια Διευθύντρια Πολιτιστικού Προγραμματισμού.

Νικολά Λεζύρ (Nicolas Lesur), Συντονιστής Εκθέσεων του Μουσείου του Λούβρου.

ΕΘΝΙΚΗ ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ-ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΣΟΥΤΣΟΥ
Έφη Αγαθονίκου, Διευθύντρια Συλλογών 

Κατερίνα Ταβαντζή, Επιμελήτρια ΕΠΜΑΣ 

Οικονομική υποστήριξη: Μαρίνα Μακρή.

Δημόσιες σχέσεις-επικοινωνία: Ειρήνη Τσελεπή

Αρχιτεκτονική μελέτη: Γιώργος Παρμενίδης, Κριστίν Λονγκεπέ (Christine Longuépée), Ιφιγένεια  Μάρη. 

ΚΥΡΙΟΣ ΧΟΡΗΓΟΣ

Η έκθεση πραγματοποιήθηκε χάρις στην χορηγία  της  Τράπεζας CITIBANK EUROPE Plc. Υποκατάστημα Ελλάδος και στον φιλότεχνο ζήλο του Προέδρου και Διευθύνοντος Συμβούλου της, κυρίου Αιμίλιου Κυριάκου.

ΧΟΡΗΓΟΣ 

Η AEGEAN και ο πρόεδρός της, φίλος της ΕΠΜΑΣ,  Ευτύχιος Βασιλάκης, προσφέρθηκε πρόθυμα να  καλύψει τις αερομεταφορές.

ΜΕ ΤΗΝ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ 

ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ KAI ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ