Ιδού ο Νυμφίος έρχεται, 1899-1900

Στο τέλος της ζωής του ο μεγάλος ζωγράφος Νικόλαος Γύζης διακατέχεται από έντονα θρησκευτικά και μεταφυσικά αισθήματα και ερωτήματα. Μέσα σε αυτό το κλίμα γεννήθηκε το μεγαλειώδες υπερβατικό του έργο με θέμα τη Δευτέρα Παρουσία. Ο ζωγράφος το προετοίμασε με πολλές μελέτες. Μερικές από αυτές, σχεδόν αφηρημένες, όπου πρωταγωνιστεί το φως, εκτίθενται στην Εθνική Πινακοθήκη, δίπλα στο έργο. Ο Χριστός εμφανίζεται ένθρονος, ολόφωτος, μέσα σε ένα χρυσοπόρφυρο φόντο. Χρυσές νεφέλες σχηματίζουν γύρω του ομόκεντρους κύκλους. Χρυσές ακτίνες, που ξεκινούν από τη μορφή του Χριστού, διαχέονται σε όλο το έργο. Την έλευση του Σωτήρα κηρύσσουν τέσσερις άγγελοι με σάλπιγγες, ενώ ο Αρχάγγελος Γαβριήλ υπερίπταται στο επάνω μέρος της σύνθεσης. Στη μεγάλη κλίμακα που ανοίγει τη σκηνή και οδηγεί προς τον Χριστό, μυριάδες άγγελοι γονατίζουν και δοξολογούν την έλευσή του. Το έργο εμπνέεται και από την Αποκάλυψη του Ιωάννη, όμως ο Γύζης, όπως μαρτυρεί σε ένα γράμμα του, δεν έβλεπε τον Χριστό ως τιμωρό και εκδικητή, αλλά σαν ένα γλυκό θεό που έρχεται να φέρει στον κόσμο φως, λύτρωση και παρηγοριά.