Η Δικαιοσύνη (εκμαγείο από τον τάφο του Παύλου Παυλόπουλου στο Α΄ Νεκροταφείο της Αθήνας), π. 1890

Ο Ιωάννης Βιτσάρης διδάχθηκε τον νεοκλασικισμό στο Σχολείον των Τεχνών και ολοκλήρωσε την εκπαίδευσή του στο Μόναχο, ασχολήθηκε όμως με συνθέσεις ρεαλιστικές, τόσο ως προς το περιεχόμενο όσο και ως προς το ύφος.

Στο Α΄ Νεκροταφείο της Αθήνας βρίσκονται ορισμένα από τα πιο αντιπροσωπευτικά του έργα – ολόσωμες μορφές, ανάγλυφα, προτομές και συμβολικές συνθέσεις – στις οποίες νεοκλασικά και ρεαλιστικά στοιχεία συνυπάρχουν. Στη συλλογή της Εθνικής Πινακοθήκης περιλαμβάνονται τέσσερα εκμαγεία από τα πιο χαρακτηριστικά μνημεία που φιλοτέχνησε. Ανάμεσά τους η “Δικαιοσύνη”, μια αλληγορική, αρχαιοπρεπής γυναικεία μορφή, από το ταφικό μνημείο του νομικού και ευεργέτη του Πανεπιστημίου Παύλου Παυλόπουλου, που ανεγέρθηκε με δαπάνη του ιδρύματος.
Το μνημείο αποτελείται από μια ψηλή στήλη που επιστέφεται από τη ρεαλιστική προτομή του νεκρού. Στη βάση της στήλης, σχεδόν ολόγλυφη, η προσωποποίηση της Δικαιοσύνης κρατά στο δεξί χέρι μια ζυγαριά, σύμβολο της κρίσης και χαρακτηριστικό γνώρισμα της Δικαιοσύνης από τα ρωμαϊκά χρόνια, ενώ με το αριστερό, υψωμένο με μια μεγαλοπρεπή κίνηση, δείχνει την προτομή.

Το εκμαγείο περιήλθε στη συλλογή το 1980, με ενέργειες του διευθυντή Δημήτρη Παπαστάμου. Το 1979 ο Δημήτρης Παπαστάμος είχε ζητήσει από τον δήμαρχο της Αθήνας, Δημήτρη Μπέη να επιτραπεί η λήψη γύψινων εκμαγείων από επιτύμβια γλυπτά του Α΄ Νεκροταφείου, επισημαίνοντας τον κίνδυνο καταστροφής τους, όπως και άλλων μαρμάρινων έργων τέχνης που βρίσκονταν σε υπαίθριους χώρους. Ο Δημήτρης Μπέης δέχθηκε την πρόταση και η Πινακοθήκη προχώρησε στη δημιουργία 11 εκμαγείων από τα πιο χαρακτηριστικά και αξιόλογα μνημεία της επιτύμβιας γλυπτικής της τελευταίας περίπου τριακονταετίας του 19ου αιώνα, εμπλουτίζοντας έτσι τη συλλογή και με έργα ταφικής γλυπτικής.