Από 20.10.2011 έως 08.01.2012
Εθνική Πινακοθήκη, 20/10/2011 – 08/01/2012,
Εθνική Γλυπτοθήκη, 14/11/2011 – 04/01/2013
Η έκθεση «Στα άδυτα της Εθνικής Πινακοθήκης. Άγνωστοι θησαυροί από τις συλλογές της» και από τη Συλλογή του Ιδρύματος Ευριπίδη Κουτλίδη, η τελευταία μεγάλη εκδήλωση που διοργανώνει το Μουσείο με έργα του, πριν από την έναρξη των εργασιών για την επέκταση των κτιριακών του εγκαταστάσεων, έχει πολλαπλή σημασία. Με την έκθεση αυτή θελήσαμε να αποχαιρετήσουμε το παλαιό μουσείο παρουσιάζοντας στο κοινό μερικά μόνο από τα σημαίνοντα έργα που θα βρουν τη θέση τους στις μόνιμες συλλογές μετά την ολοκλήρωση των εργασιών της επέκτασης. Η νέα Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου, διαθέτοντας διπλάσιους χώρους, θα μπορέσει όχι μόνο να διαφυλάξει καλύτερα τους εθνικούς θησαυρούς που περικλείει στις συλλογές της, αλλά και να παρουσιάσει πολύ περισσότερα έργα στο κοινό, ενώ παράλληλα θα έχει τη δυνατότητα να σχεδιάσει μια ευρύτερη εκθεσιακή πολιτική.
Τα έργα της έκθεσης διεκδικούν μια θέση στο φως όχι μόνο λόγω της υψηλής ποιότητάς τους, αλλά κυρίως γιατί εμπλουτίζουν με νέα νοήματα την αφήγηση της ιστορίας της νεότερης ελληνικής τέχνης. Αυτά τα αφανή σημαίνοντα κλήθηκαν να αναδείξουν οι οκτώ επιμελήτριες της Εθνικής Πινακοθήκης που επέλεξαν τα έργα και ανέλαβαν να τα νοηματοδοτήσουν. Είναι η πιο φιλόδοξη και η πιο ουσιαστική επιδίωξη αυτής της συλλογικής προσπάθειας. Πράγματι, η διοργάνωση αυτή διεκδικεί μια σχεδόν αιρετική πρωτοτυπία. Συνήθως η επιμέλεια μιας έκθεσης είναι έργο ενός ιστορικού τέχνης, που μπορεί να συνεπικουρείται και από άλλους, αλλά τόσο η κεντρική ιδέα όσο και η πραγμάτωσή της του ανήκουν αποκλειστικά. Στην περίπτωση αυτή κάθε μια από τις οκτώ επιμελήτριες, που είναι υπεύθυνη για μια συγκεκριμένη περίοδο της ιστορίας της νεότερης ελληνικής τέχνης και για ορισμένο τμήμα των συλλογών, ανέλαβε να κάνει τις δικές της επιλογές με στοχαστική ελευθερία που δεν συνάδει αναγκαστικά με το κριτήριο των συναδέλφων της.
Έτσι λοιπόν στην πραγματικότητα πρόκειται να δούμε όχι μια ενιαία έκθεση αλλά μια συναρμογή από εκθέσεις. Οι δυο από αυτές ήταν αναμενόμενο να ξεχωρίζουν, μια και πρόκειται για το δυτικοευρωπαϊκό τμήμα των συλλογών, με υπεύθυνη την επιμελήτρια Έφη Αγαθονίκου, και το τμήμα σχεδίων και χαρακτικών με υπεύθυνη την επιμελήτρια Δρ. Μαριλένα Κασιμάτη. Η πρώτη επέλεξε να παρουσιάσει άγνωστα, ενδιαφέροντα, παλαιά και νεότερα έργα δυτικοευρωπαϊκής ζωγραφικής, ενώ η δεύτερη θα μας αποκαλύψει μερικούς σπάνιους θησαυρούς από σχέδια και χαρακτικά των μεγαλύτερων δασκάλων της δυτικής παράδοσης που διαθέτει στις συλλογές της η Εθνική Πινακοθήκη. [Ανάμεσά τους θα δούμε μοναδικά σχέδια δυτικοευρωπαϊκών σχολών και διάσημα χαρακτικά θρυλικών καλλιτεχνών, όπως 38 έργα του Dürer και 15 πολυτιμότατες οξυγραφίες του Rembrandt μεταξύ άλλων.]
Οι επιμελήτριες που ανέλαβαν να επιλέξουν, να νοηματοδοτήσουν και να οργανώσουν σε ομάδες τα έργα της νεοελληνικής τέχνης που ανήκουν στον τομέα τους, στην πραγματικότητα μας προτείνουν ξεχωριστές εκθέσεις σε συμπαράθεση. Το εγχείρημα είναι άτυπο, ριψοκίνδυνο και ταυτόχρονα συναρπαστικό. Κάθε επιμελήτρια επιλέγει έργα σύμφωνα με το δικό της προσωπικό κριτήριο και τα παρουσιάζει με βάση μια δική της τεχνοϊστορική ανάγνωση. Έχουμε λοιπόν διαφορετικές μεθοδολογικές προσεγγίσεις που ανταποκρίνονται σε διαδοχικές χρονικές στιγμές της ιστορίας της νεοελληνικής τέχνης. Οι ενότητες αυτές δεν προτείνουν μόνο μια ξεχωριστή ανάγνωση των έργων, αλλά έμμεσα αποκαλύπτουν και την επιστημονική προσωπικότητα των αντίστοιχων ιστορικών τέχνης.
Τα εκτενή εισαγωγικά κείμενα των επιμελητριών στον κατάλογο της έκθεσης, ο τρόπος παρουσίασης κάθε ενότητας καθώς και τα κείμενα της σήμανσης μέσα στον εκθεσιακό χώρο προσφέρουν στον επισκέπτη της έκθεσης μιαν ασφαλή πυξίδα για να πλοηγηθεί: η επιμελήτρια Δρ. Μαρία Κατσανάκη αναζήτησε από τις συλλογές του 19ου αιώνα, χαρακτηριστικά έργα που εμπλουτίζουν τις ενότητες της μόνιμης έκθεσης· η επιμελήτρια Ζίνα Καλούδη επιλέγει έργα που εικονογραφούν την πολύμορφη έκρηξη του μοντερνισμού στις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα· η επιμελήτρια Δρ. Άννυ Μάλαμα αναζητεί τις μυστικές διαδρομές ενός εσωτερικού βλέμματος στην ανεξερεύνητη ακόμα Γενιά του Τριάντα· η επιμελήτρια Δρ. Λίνα Τσίκουτα, υπεύθυνη για την μεταπολεμική και τη σύγχρονη ελληνική τέχνη, διαθέτει το πιο απείθαρχο και συναρπαστικό τμήμα της έκθεσης, καθώς στη χώρα μας πρωτοπορία και γηγενή ρεύματα, παραστατική τέχνη, αφαίρεση, κατασκευές και περιβάλλοντα συνυπάρχουν και μάλιστα όχι πάντα ειρηνικά. Η επιμελήτρια Δρ. Τώνια Γιαννουδάκη, υπεύθυνη της Γλυπτικής, συμπορεύεται παρακολουθώντας την εξέλιξη της ελληνικής πλαστικής μέσα από έργα που παρέμεναν στις αποθήκες λόγω έλλειψης χώρου. Η επιμελήτρια Άρτεμις Ζερβού, υπεύθυνη για το έργο του Χρήστου Καπράλου που περιήλθε στην Εθνική Πινακοθήκη, φρόντισε για την επιλογή των γλυπτών που εκπροσωπούν τον καλλιτέχνη στην έκθεση. Το σύνθετο αυτό εγχείρημα συντόνισε με επιτυχία η Δρ. Όλγα Μεντζαφού, Διευθύντρια Συλλογών και Μουσειολογικού Προγραμματισμού, και βαθιά γνώστις των συλλογών της ΕΠΜΑΣ Η συλλογική οργάνωση αυτής της ξεχωριστής έκθεσης, με την αρμονική σύμπραξη όλου σχεδόν του επιστημονικού προσωπικού της Εθνικής Πινακοθήκης, μου δίνει την ευκαιρία να εξάρω τον θεμελιακό του ρόλο στην εύρυθμη λειτουργία του μουσείου. Οι επιμελητές, συνεπικουρούμενοι από τους συντηρητές, αποτελούν την καρδιά του ζωντανού οργανισμού που οφείλει να είναι ένα μουσείο. Και μπορώ να διαβεβαιώσω με συγκίνηση και υπερηφάνεια ότι το επιστημονικό προσωπικό της Εθνικής Πινακοθήκης είναι πολύ υψηλού επιπέδου. Οι επιμελήτριες- ιστορικοί τέχνης διαθέτουν μεταπτυχιακούς τίτλους, βαθειά γνώση των συλλογών, μεγάλη εμπειρία και ασκούν το λειτούργημά τους με σοβαρότητα, υπευθυνότητα, ενθουσιασμό και αφιλοκερδή ζήλο υπό την καθοδήγηση της έμπειρης και οργανωτικής Δρ. Όλγας Μεντζαφού, Διευθύντριας Συλλογών και Μουσειολογικού Προγραμματισμού. Ανάλογα προσόντα επιστημονικής επάρκειας καθώς και τίτλους μεταπτυχιακών σπουδών διαθέτουν και οι συντηρητές, που έχουν συμβάλει στην ανάδειξη του Εργαστηρίου Συντήρησης της ΕΠΜΑΣ σε ένα από τα τελειότερα και πιο σύγχρονα της Ευρώπης, υπό την δραστήρια και εμπνευσμένη διεύθυνση του Δρ. Μιχάλη Δουλγερίδη.
Για την προετοιμασία της πρωτότυπης έκθεσης με τους «άγνωστους θησαυρούς της Εθνικής Πινακοθήκης» και του Ιδρύματος Ευριπίδη Κουτλίδη, επιμελητές, συντηρητές, αποθηκάριοι και φωτογράφοι συνεργάστηκαν με σύμπνοια, διαθέτοντας απέραντο χρόνο στην έρευνα των αποθηκών, στην επιλογή των έργων, στη συντήρηση, στη φωτογράφηση και στη μελέτη τους.
Συγχαίρω όλες τις επιμελήτριες που εργάστηκαν με ενθουσιασμό για την έκθεση. Ευχαριστώ τη συντονίστρια της προσπάθειας και Διευθύντρια Συλλογών Δρα Όλγα Μεντζαφού, και την επιμελήτρια Ζίνα Καλούδη, που ανέλαβε και την επιμέλεια του καταλόγου εκτός από την συμμετοχή της στην έκθεση, την πρόθυμη αποθηκάριο Ρούλα Σπανούδη, τον Διευθυντή του Εργαστηρίου Συντήρησης Δρ. Μιχάλη Δουλγερίδη, και τους άξιους συνεργάτες του, τους φωτογράφους μας Σταύρο Ψηρούκη και Θάλεια Κυμπάρη, τον Διευθυντή Διοικητικών και Οικονομικών Υπηρεσιών Κώστα Αρβανιτάκη και την προϊσταμένη του λογιστηρίου Μαρίνα Μακρή. Εξαιρετικές ευχαριστίες οφείλω στη βοηθό μου Ειρήνη Τσελεπή, υπεύθυνη Γραφείου Τύπου, και στις ευγενικές κυρίες της γραμματείας μου Ελένη Κοτσίκου και Κική Τσαμπούκου. Τέλος ευχαριστώ για τη σταθερή υποστήριξη και την αρμονική συνεργασία τον Πρόεδρο του Δ.Σ. κ. Απόστολο Μπότσο και τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου της Εθνικής Πινακοθήκης.
Οι αρχιτέκτονες Γιώργος Παρμενίδης, Καθηγητής του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου, και η συνεργάτης του Christine Longuepée έστησαν ένα λιτό σκηνικό για τη μουσειογραφική παρουσίαση του ποικίλου και δυσήνιου υλικού της έκθεσης τόσο στους χώρους της Πινακοθήκης όσο και στην Εθνική Γλυπτοθήκη, όπου παρουσιάζεται το μεταπολεμικό και σύγχρονο τμήμα της. Ο εξαίρετος τεχνικός και πολύτιμος συνεργάτης της ΕΠΜΑΣ Δημήτρης Σιφναίος φρόντισε τον φωτισμό των έργων, ενώ οι ξύλινες κατασκευές οφείλονται στους καλλιτέχνες του είδους Αντώνη και Μάνο Λιγνό. Ο Θύμιος Πρεσβύτης και ο Θοδωρής Αναγνωστόπουλος της Peakad σχεδίασαν με έμπνευση τον κατάλογο. Τους ευχαριστώ θερμά.
Η έκθεση «Στα άδυτα της Εθνικής Πινακοθήκης-Άγνωστοι θησαυροί από τις συλλογές της» και από τη Συλλογή του Ιδρύματος Ευριπίδη Κουτλίδη δεν θα μπορούσε να οργανωθεί χωρίς τη γενναιόδωρη χορηγία της Εθνικής Τράπεζας, που έχει αναδειχθεί σε ευεργέτη του μουσείου μας. Ευχαριστώ θερμά τον Πρόεδρό της και Αντιπρόεδρο του Δ.Σ. της Εθνικής Πινακοθήκης κ. Βασίλη Ράπανο και τον Διευθύνοντα Σύμβουλο της Τράπεζας κ. Απόστολο Ταμβακάκη. Ευχαριστώ επίσης τους χορηγούς επικοινωνίας, σταθερούς υποστηρικτές του έργου της Εθνικής Πινακοθήκης τα τελευταία χρόνια.
Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα
Καθηγήτρια Ιστορίας της Τέχνης
Διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης
Χορηγός : ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ
Χορηγοί επικοινωνίας: ΕΡΤ, ΣΚΑΪ, ΒΟΥΛΗ, ΤΟ ΒΗΜΑ, ΤΑ ΝΕΑ, ΣΚΑΪ Ραδιόφωνο, 9,84, ΒΗΜΑ FM, FLASH
